Dierendag 2024

Dierendag

Datum: vrijdag 4 oktober 2024
Land / gebied: Wereld

Jaarlijks op 4 oktober wordt met Dierendag (ook: Werelddierendag / World Animal Day / Internationale Dag van het Dier) overal ter wereld stilgestaan bij de rechten van de dieren in onze samenleving.

Dierendag in Nederland
In Nederland werd in 1930 voor het eerst Dierendag gehouden. 66 jaar eerder, in 1864 was in Den Haag de Haagsche Vereeniging tot Bescherming van Dieren opgericht in navolging van al bestaande verenigingen elders in Europa en als eerste van een reeks plaatselijke verenigingen in Nederland. In 1877 werd haar naam veranderd in Landelijke Vereeniging en onder die naam sloten de meeste lokale verenigingen zich aaneen. De belangrijkste doelstellingen van de Ver(e)eniging (afgekort: de Dierenbescherming) waren en zijn nog steeds de totstandkoming van de wetgeving voor dieren en de controle op de naleving van dierenwetten. Na de Eerste Wereldoorlog begon zij ook voorlichting te geven via brochures, folders, film, krant, radio en televisie. Dierendag werd vanaf 1930 de belangrijkste dag in het jaar voor het houden van voorlichtingscampagnes.

Internationaal
Dierendag is door de internationale verenigingen van dierenbescherming ingesteld als wereldthemadag om het publiek bewust te maken van het idee dat dieren rechten hebben en beschermd moeten worden. Het verschijnsel themadag of dag in het teken van een bepaald idee bestond in 1929 nog relatief kort. Het was een nieuw middel om te wijzen op de ondergeschikte positie van bepaalde groepen en op veronachtzaamde vraagstukken in de samenleving. Dierendag sloot als betrekkelijke nieuweling in de reeks aan bij (inter)nationale dagen als de Dag van de Arbeid (1890), Internationale Vrouwendag (1910), Moederdag (ca. 1914) en Boomplantdag (1919).

Geschiedenis
In de geschiedenis van Dierendag is in de loop der tijd veel veranderd. In Nederland werd deze dag in 1930 in de Nieuwe Rotterdamsche Courant begroet met een beschouwend artikel over de houding van de mens tegenover de dieren. Het artikel eindigde met een citaat (uit ca. 1900) van de theoloog en predikant P.H. Hugenholtz jr. als motto voor deze eerste Dierendag: "'t Is een schande voor onze zoogenaamd-Christelijke beschaving, dat er nog vereenigingingen tot bescherming van dieren nodig zijn." Ook andere kranten plaatsten in de beginperiode van Dierendag bespiegelende stukken over mensen en dieren en over het werk van de Dierenbescherming. Op 4 oktober 1939 bijvoorbeeld wijdde de Provinciale Drentsche en Asser Courant een artikel aan dierenmishandeling en aan de maatregelen van de Dierenbescherming daartegen, waaronder het uitroepen van Dierendag.

Zowel de manier waarop Dierendag gevierd wordt als de berichtgeving daarover in de media zijn sindsdien sterk veranderd. Steeds meer groeperingen zijn zich zelfstandig of in samenwerking met de Dierenbescherming met de organisatie gaan bezighouden. Dierendag heeft zich vooral sinds de jaren 1960 ontwikkeld van een campagnedag van de Dierenbescherming naar een dag van kleine evenementen. Vooral in de lokale media wordt aan de activiteitenprogramma's aandacht besteed. Beschouwingen over dieren naar aanleiding van Dierendag verschijnen nauwelijks meer in de pers.

De groepen die men op Dierendag wil bereiken, zijn niet veranderd. Van meet af aan zijn kinderen de belangrijkste groep waartoe men zich richt om hen een gevoel voor dieren en de natuur bij te brengen.

Van oudsher ook speelt de school overal in het land een primaire rol bij de organisatie van activiteiten. Leerlingen van basisscholen doen bijvoorbeeld mee aan teken- en verkleedwedstrijden, bouwen vogelnestkastjes of bezoeken kinderboerderijen. Nieuw sinds de jaren 1970 is dat de leerlingen hun huisdieren mee naar school brengen en dat er prijzen worden uitgereikt voor de beste verzorging.

Naast de school is ook de kerk altijd betrokken geweest. De organisatie door de kerk van activiteiten met dieren is echter recent. In Roermond bijvoorbeeld, waar Dierendag 'Alderbeestedag' wordt genoemd, wordt sinds de jaren 1960 jaarlijks een optocht van kinderen met hun huisdieren gehouden die eindigt in een dierenparade voor de kapelaan. Een dierenzegening op Dierendag door de pastoor vindt sinds 1993 plaats op het kerkplein in Uden. De laatste tijd worden huisdieren, van kinderen en van volwassenen, ook wel in de kerk gezegend.

Verder zijn de laatste decennia ook allerlei gemeentelijke instellingen en verenigingen (zoals buurt-, jongeren- en welzijnscentra, dierenverenigingen en kinderboerderijen) jaarlijks actief betrokken bij Dierendag, vaak met de organisatie van huisdierenkeuringen waaraan ook veel dierenartsen hun medewerking verlenen.

De Dierenbescherming zelf is met al haar afdelingen en zusterinstellingen (als dierenambulance, dierenasiels, Stichting Lekker Dier enz.) in de week van Dierendag het meest actief (o.a. met de landelijke collecteweek). In 1972 werd voor het eerst een open asieldag gehouden in Zutphen. Sinds enkele jaren houden alle bij de Dierenbescherming aangesloten asiels jaarlijks open huis om het publiek kennis te laten maken met hun werk en in de hoop nieuwe bazen voor de asieldieren te vinden. Op die dagen voert de Dierenbescherming steeds intensief campagne met voorlichting, ledenwerfacties en financiële acties.

Tenslotte is de inbreng van de commercie op Dierendag steeds belangrijker geworden. De commerciële bijdragen aan Dierendag zijn vaak het meest origineel. Zo worden er door restaurants openbare maaltijden georganiseerd voor dieren en taarten aangeboden aan olifanten of apen in dierentuinen. Winkelverenigingen organiseren in winkelcentra tijdelijke kinderboerderijen. Ook sommige media doen mee aan Dierendag.

Tegenwoordig heeft Dierendag zich ontwikkeld tot een evenementendag met kleinschalige activiteiten op verspreid lokaal niveau vooral voor kinderen georganiseerd, maar met een vermenging van veel verschillende belangen.

Sint Franciscus
4 oktober is ook de sterfdag van Sint Franciscus van Assisi (1181-1226), de grondlegger van de kloosterorde der Franciscanen. Uit de verhalen over het leven van deze heilige zijn vooral die over zijn liefde voor de natuur en de dieren tot de verbeelding gaan spreken zowel bij katholieken als bij protestanten. Met name de uit de geschiedschrijving bekende preek van Franciscus tot de vogels heeft steeds opnieuw inspiratie gegeven. In de twintigste eeuw ontstond er een sterke opleving in de belangstelling voor Franciscus als dierenvriend. Die belangstelling heeft zeker meegespeeld toen in 1929 tijdens een internationaal congres van verenigingen voor dierenbescherming in Wenen de sterfdag van de heilige Franciscus werd uitgeroepen tot 'Internationale Dag van het Dier'.

Bron: Meertens Instituut (Eveline Doelman).

Verder lezen

Meer informatie (externe link)