Wereld Feesten Almanak

10 Sukla Asvina. September / oktober. Viering van de overwinning van het goede (in de vorm van Shri Rama) op het kwaad (de demonenkoning Ravan) in de wereld.

Het einde van Navratri en wordt op de negende / tiende dag gevierd. Festival waarin de opvoering van van de Ramayana een centrale plaats inneemt.

In Noord-India laat de cyclus van het jaar zich globaal in twee seizoenen indelen: een droog seizoen en de regentijd. Half juni begint de regentijd. De winden van de moesson voeren donkere wolkenmassa's aan en in de komende maanden zorgen zij voor een bijna dagelijkse regenval. Smalle stroompjes die zich in het droge seizoen een weg baanden door de brede, bijna drooggevallen bedding, veranderen in woest kolkende rivieren. Jaarlijks dreigt het gevaar van overstroming.

De natte moesson is echter ook van levensbelang. Zijn komst tovert schrale akkers om in de heldergroene pracht van wuivende rijsthalmen. Zonder moesson geen oogst.

Voor de bevolking van het land balanceert het leven steeds tussen deze uitersten.

Eind oktober is het gedaan met de regens. Dit is de tijd voor het Dashera-festival..

Dashera betekent 'tien dagen' en in de westelijke provincies staat deze periode in het teken van een theaterstuk: de Ramlila. De basis voor het theater is de Ramcaritamanas, een werk van de zeventiende-eeuwse dichter Tulsidas. In dit werk wordt verhaald hoe de wereld eens bedreigd werd door de demon Ravan. Om het gevaar te bezweren besluit de god Vishnu dan om zich in de wereld te manifesteren. Hij doet dat door geboren te worden als een telg van koninklijken huize, als de prins Ram. Als gevolg van een komplot keert Ram zijn koninkrijk de rug toe, gevolgd door zijn vrouw Sita en zijn broer Lakshman. Hij trekt de wereld in en na veel omzwervingen weet hij de demon Ravan te verslaan. De kosmische balans is hersteld, Ram keert terug naar zijn land en wordt er tot koning gekroond.

In de Ramlila van Dashera worden de belangrijkste gebeurtenissen uit het leven van Ram en de zijnen in de vorm van toneel opgevoerd.

De voorstelling begint na zonsondergang en gaat tot diep in de nacht door. De hele opvoering kan tien dagen in beslag nemen, maar in vele gevallen duurt het langer, soms wel een maand.

Tijdens elke voorstelling zit naast het podium een groep priesters. Zij reciteren per avond een gedeelte van het dichtwerk van Tulsidas.

Parallel met het reciteren voeren de acteurs, enkele mannen die tevens de vrouwelijke rollen voor hun rekening nemen, op het podium de verschillende episodes uit het leven van Ram op. De taal van het dichtwerk is oud Hindi, actueel in de tijd van Tulsidas, maar tegenwoordig nauwelijks te begrijpen voor de ongeletterde toehoorder. Op het podium zijn de dialogen in de moderne spreektaal.

Het verhaal van Ram speelt zich af in verschillende delen van het Indiase subcontinent. In het dorp of de stadswijk waar de Ramlila wordt opgevoerd, heeft men op verschillende locaties een podium, compleet met decors, gebouwd. De afstand van de ene locatie naar de andere kan kilometers bedragen. Zo is er op een locatie een podium opgericht als het paleis, waar Ram zijn jeugd heeft doorgebracht. Door verraad wordt Ram uit het paleis verbannen. Het afscheid van zijn ouders wordt op dit podium opgevoerd. Het is het begin van de voorstelling, de stemming is triest. Wanneer Ram, gevoegd door zijn vrouw en broer, zijn ouders wenend achterlaat en uit het paleis vertrekt, lopen de acteurs het podium af. Te voet of in een rijtuig trekken zij dan naar de volgende locatie, het bos. Achter de acteurs volgen de soms duizenden toeschouwers in een lange stoet. Wanneer zij bij het nieuwe podium arriveren gaan de toeschouwers weer zitten en de acteurs hervatten hun spel. Op deze wijze verplaatst het toneel zich verschillende malen in de loop van de gehele opvoering.

De tiende dag van Dashera is de dag van de overwinning, de Viiavdashami.

Weken tevoren heeft men drie metershoge poppen gemaakt. Zij stellen Ravan, zijn broer en zijn zoon voor. De poppen zijn gevuld met stro en vuurwerk. Op het podium die het slagveld voorstelt, woedt de strijd tussen Ram en Ravan, wiens zoon en broer reeds gesneuveld zijn. De strijd eindigt in de overwinning van Ram. Het publiek juicht, de voorstelling is afgelopen. Niet ver van het podium staan de drie poppen opgesteld en de toeschouwers verzamelen zich eromheen. De poppen worden in brand gestoken en met een luid geknal gaan ze in vlammen op. Het is de climax van de Dashera.

De Ramlila kan nog een of twee dagen voortduren. Het eindigt op de dag dat Ram in zijn land terugkeert en tot koning gekroond wordt. Voor de Hindoe is Ram een god. Daarnaast is hij, op een meer aards niveau, het toonbeeld van de rechtschapen heerser en niet op de laatste plaats is hij de ideale, echtgenoot. Zijn vrouw Sita is voor de Hindoe de ideale echtgenote en samen zijn zij uiteraard een perfect huwelijkspaar, een symbool voor het huwelijksgeluk.

De jaarlijks terugkerende Ramlila brengt Ram voor een paar weken in het heden. Zijn levensverhaal speelt zich niet alleen af voor de ogen van de toeschouwer, maar de toeschouwer is als het ware ook deelgenoot daaraan. Hij reist immers met Ram mee van de ene locatie naar de andere.

Dit geeft de vereerder van Ram de kans zich intensiever in te leven in de realiteit van deze god. Even kan hij zich verbeelden dat hij een directe getuige is van zijn geliefde god.

Bron van dit artikel is het boek ‘Feesten. Feestverhalen uit verschillende culturen’. Samenstelling: Jos van Hest / Saskia van der Valk Uitgeverij J.H. Gottmer / H.J.W. Becht BV 1996.

Ook: Dashera, Dasara, Wijay Dasjmi, Vijay-dashmi of Vijaya Dasami. Zie ook: Dashain.