1 April 2025

1 April

Datum: dinsdag 1 april 2025
Land / gebied: Wereld
Soort: Folkloristisch

Een vrolijk en verrassend gemeenschapsfeest. Op deze dag mag je anderen voor de gek houden. Mensen halen grote en kleine grappen met elkaar uit.

"Meester uw schoenveter zit los!" Deze opmerking wordt vandaag over de hele westerse wereld gemaakt, als meester dan kijkt, klinkt er uit vele kelen: "ÉÉN APRIL!" Op deze dag mag je anderen voor de gek houden. Mensen halen grote en kleine grappen met elkaar uit. Het is vandaag een echte feestdag, want mensen zijn vrolijk en maken extra plezier, ook al wordt er geen speciale 1 april taart gebakken.

Toch was 1 april tot in de 16e eeuw zo'n dag. Het nieuwe jaar begon tot 1562 op 1 april. Maar in dat jaar besloot Paus Gregorius dat er een kalender moest komen die precies gelijk liep met de zon. Vanaf dat moment begon het jaar op 1 januari.

Nu waren er veel mensen nogal eigenwijs of wisten mensen niet dat er een nieuwe datum voor Nieuwjaar was. Deze mensen bleven dus braaf feestvieren op 1 april en dat was voor anderen een prima aanleiding om de feestvierders uit te lachen en voor de gek te houden. In Nederland heeft 1 april ook te maken met Den Briel en groothertog Alva, op die dag in 1572 verloor Alva zijn bril.

1 april is de laatste decennia ook verworden tot een mediagebeurtenis, niet met complete spektakelprogramma's en of artikelen maar vaak met een simpel op nieuws lijkend bericht waarbij lezer, luisteraar of kijker de gelegenheid krijgt te reageren.

Verspreiding en herkomst
De traditie om op 1 april grappen te maken bestaat niet alleen in Nederland. De grap komt op ongeveer dezelfde manier in grote delen van Europa voor en is ook bekend in Amerika, Rusland, Australië en Noord-Afrika. Hij wordt voor het eerst vermeld in een Franse bron in 1508. De eerste vermelding in een Nederlandse bron dateert uit 1561. De geschiedenis gaat dus tenminste terug tot het begin van de zestiende eeuw. De wijde verspreiding van het verschijnsel wijst echter op een hogere ouderdom. Over de herkomst van '1 april' zijn in de loop van de tijd uiteenlopende hypothesen opgesteld, die geen van allen tot een oplossing hebben geleid. Ze hebben er eerder toe bijgedragen dat het onderwerp een eigen folklore heeft ontwikkeld.

Men heeft bijvoorbeeld verklaringen gezocht in het wisselvallige aprilweer en parallellen gezien in de Germaanse mythologie of in de Bijbelse geschiedenis. In verschillende landen zijn ook wel nationale gebeurtenissen aangevoerd als begin van de traditie. Deze verklaringen, die waarschijnlijk ooit zelf als aprilgrap zijn verzonnen, leiden soms tot op de dag van vandaag een hardnekkig leven. Zo denkt men in Nederland nog vaak dat de grappenmakerij begonnen is met de inname van Den Briel door de watergeuzen op 1 april 1572.

In het serieuze historische onderzoek heeft men vergelijkingen getrokken met grappenfeesten in de klassieke oudheid (lachriten in Thessalië en de Romeinse narrenfeesten, de Quirinalia), in het oude India (het Holifeest) of met middeleeuwse narrenfeesten, zoals carnaval, die allen in het voorjaar werden gevierd. Bewijzen konden echter niet gevonden worden.

Antropologen hebben tenslotte gewezen op de functie van 1 april als bijzondere dag op de jaarkalender. De oude agrarische samenleving was afhankelijk van de wisseling van seizoenen. Bepaalde data, vaak de eerste en laatste dag van een maand, werden gebruikt als markering en viering voor die overgangssituaties en zoals bij veel feesten speelden grappen daarbij een rol. 1 april zou dan als de eerste dag van de eerste lentemaand gevierd zijn met grappen.

In Frankijk heet 1 april "poisson d'avril." In Engelstalige landen wordt het "April Fool's Day" genoemd. De Duitsers spreken van "Narrentag" en de Russen hebben het over "Dyen' Doeraka," letterlijk vertaald: de dag van de dommerik. In Vlaanderen heet een een geslaagde 1 aprilgrap "een aprilvis." En in Nederland kun je het zinnetje "één april, kikker in je bil" zeer regelmatig horen op die dag.

Verder lezen

Meer informatie (externe link)