Leentje Willems woonde rond het midden van de zeventiende eeuw aan de oever van de Lange Linschoten, een riviertje in de buurt van Oudewater. Op een dag beschuldigden haar buren Leentje ervan dat zij een kind ziek had getoverd. Dat zou zij met een koek hebben gedaan die zij het kind te eten gaf.

Vanaf die dag had Leentje geen rust meer. Ze werd bedreigd, en opgeschoten jongens deelden rake klappen aan haar uit. Ook probeerde men haar te dwingen het zieke kind te zegenen. Natuurlijk begreep zij dat de mensen geloofden dat zij de betovering daarmee zou wegnemen, en het kind beter zou worden. Maar ze piekerde er niet over, want daarmee zou zij toegeven dat zij inderdaad een toveres was. Ze was ten einde raad.

Na twee jaar hielden de bedreigingen nog niet op. Het ging van kwaad toch erger. Leentje vreesde zelfs voor haar leven. Daarom nam ze een besluit. Ze ging zich in Oudewater laten wegen, en zo bewijzen dat ze geen toveres was. Daar aangekomen ging Leentje bij de twee burgemeesters, vroeger had een stad er meer dan één, toestemming vragen. Maar die vonden het niet goed. Alleen mensen die riskeerden op de brandstapel te sterven werden tot de weegproef toegelaten, en dat gevaar liep Leentje niet, legden zij uit. In Holland (daar lag Oudewater toen, en niet in de provincie Utrecht zoals nu), waar Leentje woonde, werden mensen immers niet meer voor toverij tot de brandstapel veroordeeld?

Maar Leentje hield voet bij stuk, want zij vond dat ook haar leven op het spel stond. Niet vanwege fanatieke rechters maar vanwege boze buurtgenoten. Uiteindelijk kreeg ze het voor elkaar. De weegproef ging toch door. Eerst moest Leentje zich tot op haar onderhemd uitkleden en zich door de stadsvroedvrouw laten onderzoeken of ze niet ergens stiekem zware dingen had verstopt. Toen kwam de waagmeester haar wegen. Twee schepenen (een soort wethouders) waren als getuigen aanwezig en ook andere voorname burgers keken toe. Leentje ging op de ene schaal zitten. Zou ze het toch eng gevonden hebben? De waagmeester zette het nodige aantal gewichten op de andere schaal. Leentje had een normaal gewicht. De stadssecretaris schreef een certificaat voor haar uit waarin hij dat met nadruk vermeldde. Het is waarschijnlijk goed gekomen tussen Leentje en haar buurtgenoten aan de oever van de Lange Linschoten. Het is namelijk bekend dat zij er zeventien jaar later nog woonde en bepaald niet arm was.

Toen Leentje Willems zich in Oudewater liet wegen woonde daar een jongeman die voor predikant studeerde. Nicolaes Borremans heette hij. De zaak van Leentje had grote indruk op hem gemaakt. Hij was zich er niet van bewust dat er nog zoveel mensen zo stellig in toverij geloofden. Nicolaes had veel boeken over toverij gelezen, en was ervan overtuigd dat het niet bestond. Laat staan dat je mensen zou vervolgen omdat ze zouden kunnen toveren. Om mensen van hun toverijgeloof af te helpen vertaalde hij een boek van een Duitse priester uit het Latijn naar het Nederlands. Deze priester had, nog niet zo lang geleden, mensen gesteund die in Duitsland voor toverij tot de brandstapel waren veroordeeld. Hij voerde heel vertrouwelijke gesprekken met deze veroordeelden, vertelde hij in zijn boek. En wat bleek, niemand was schuldig. Toverij, desnoods geloof je dat het bestaat, maar bewijzen dat iemand er aan doet, dat is onmogelijk, waarschuwde de priester, vervolgen kun je daarom beter laten.

In het voorwoord van zijn vertaling heeft Nicolaes ook een en ander over de weegproef in Oudewater geschreven. Daarom kennen wij nu de geschiedenis van Leentje, en nog meer verhalen. Deze hoorde hij van een aantal mensen in Oudewater die hij over weegproef ging interviewen.

Nicolaes Borremans wilde natuurlijk heel graag weten hoe de weegproef van Oudewater in de wereld was gekomen. Van de stadsbode, Meester Jan, die de mannen moest onderzoeken voor ze de weegproef mochten ondergaan, hoorde hij daarover twee verhalen. Dit is het eerste:

In de eerste helft van de zestiende eeuw heerste er over Nederland een keizer, zijn naam was Karel V. Op een dag bracht de keizer een bezoek aan het dorpje Polsbroek, vlak bij Oudewater. Toen hij daar aankwam waren de pastoor en de schout (soort politierechercheur) net bezig een vrouw op de brandstapel te zetten. Ze hadden de vrouw gewogen omdat ze beschuldigd werd van toverij en ze was te licht bevonden. Speciaal voor de keizer deden ze de weegproef nog een keer over. Dat hadden ze beter niet kunnen doen. De keizer ontdekte dat ze vals speelden. Een pennetje zorgde ervoor dat de weegschaal niet doorsloeg en nauwelijks gewicht aangaf. De keizer ontstak in woede en bepaalde dat de stad Oudewater voortaan het voorrecht had de weegproef uit te voeren, omdat men daar heel eerlijk woog, met zuivere gewichten. Zo'n voorrecht heet privilege. Sindsdien kwamen mensen die van toverij beschuldigd werden soms naar de waag in Oudewater om de weegproef te ondergaan.

De stadsbode wist niet of het om een waar gebeurd verhaal ging. Meneer Tromper, die vroeger burgemeester en schepen was geweest, en daarom vaak met de weegproef te maken had gehad, kon het Nicolaes ook niet zeggen. Tijdens de verwoesting van de stad in 1575, waren de stadsarchieven, papieren waarop onder andere besluiten, overeenkomsten, gebeurtenissen en rekeningen genoteerd stonden, verloren gegaan, vertelde hij. Daarom was het niet mogelijk dit verhaal te controleren, of naar het privilege te zoeken.

Nicolaes Borremans was heel nieuwsgierig naar de mensen die zich vóór Leentje, gedurende de eerste helft van de zeventiende eeuw, lieten wegen. Stadssecretaris de Hoy vertelde hem dat het er veel waren geweest, en gaf hem de kopie van een weegcertificaat van een vrouw uit een Duits gehucht. Van de stadsbode begreep hij dat ze uit gebieden net over de grens met Duitsland afkomstig waren. Kwamen ze misschien ook uit de buurt waar de Duitse priester van het boek dat hij vertaalde had gewerkt? En werden ze inderdaad door het gerecht vervolgd en riskeerden zij de dood op de brandstapel? Hij kon het bijna niet geloven. Hij vroeg Meneer Tromper ernstig of dat allemaal waar was, en deze kon het volledig bevestigen.