Ten tijden van de pestepidemie van de 14e eeuw, kwam samen met reizigers de Zwarte Dood in de Achterhoek terecht. Enkele vreemdelingen die door Ruurlo trokken, hadden namelijk hun dorst gelest aan de welput op het pleintje bij het kerkje, dat gewijd was aan de H. Willibrordus. Ze waren al snel weer verder gereisd langs ongebaande wegen en door donkere wouden. Spoedig bleek echter, toen de bewoners van Roderlo weer water uit deze bron haalden, dat het water besmet was, want allen, die er van gedronken hadden, stierven weldra onder vreselijke pijnen. In zijn angst en radeloosheid riep 't volk, als overal elders:

"Daar is oons venien in de putten ebracht,
Dat dö'n de Jödden, dat röp um blood!
Griept dee verraoders, slaot dood, slaot dood!"

Slechts een bejaarde jood, Abraham en zijn dochter wisten te vluchten binnen de grachten van het kasteel, waar de putten nog geen venijn bevatten. Dat de vervolgden daar veilig waren vond zijn grond in 't feit, dat Mirjam - de wonderschone maagd - in de gunst stond bij de ridder van Roderlo.

De Zwarte Dood bleef rondwaren en eiste dan hier, dan daar zijn slachtoffers. Op het kasteel, waar de ridder dagelijks in aanraking kwam met Mirjam, werd de verhouding tussen die twee steeds inniger en men fluisterde reeds, dat 't weleens tot een huwelijk kon komen. Maar de moeder van de ridder zette alles op alles om dit te verhinderen. "Bedenk, m'n zoon, dat adeldom verplicht en de eer van je geslacht gedoogt niet, dat je met een kind uit 't volk en nog wel een jodenmeisje trouwt. Verstoot, beter nog doodt de deerne en haar vader."

"Er bestaat geen laagheid van stand, moeder, als de ziel geadeld is en nooit geef ik Mirjam prijs," en de ridder liet zijn moeder alleen. Maar de oude burchtvrouw zou niet rusten voor ze haar doel bereikt had. Spoedig daarop verhaalt ze van Machteld, een der rijkste en schoonste jonkvrouwen uit Brabant (volgens een andere lezing heette ze Agnes Cloeck) en hoe deze, als ze eens als jonge bruid het kasteel zal worden binnengeleid, het geslacht van Roderlo tot nieuwe luister, roem en grootheid kan brengen.

Mirjam bleef van dat alles niet onkundig en ze had, als dochter van haar zo vervolgd geslacht, te veel mensenkennis en levenservaring opgedaan, om niet te beseffen, welk lot haar wachtte. "Verstoot gij mij," sprak ze in openhartige liefde tot haar minnaar, "dan zal mijn ziel diep bedroefd zijn, mijn hart zal schreien, maar ik zal je liefhebben, eeuwig en altoos en daarom me nimmer wreken. Verstoot en doodt je mijn oude vader, dan zal geen zoon je naam dragen, ook jij zal dan de dood vinden, vóór een nieuwe telg in deze burcht 't levenslicht zal aanschouwen."

De zorgeloze ridder lachte en trachtte haar ongerustheid te sussen door schone woorden en voorspiegelingen van toekomstig geluk. De moeder wist spoedig te bewerken, dat de ridder in aanraking kwam met jonkvrouw Machteld. En toen hij haar enige malen gesproken had en meer kennis kreeg van haar fabelachtige rijkdom en steeds meer ervoer, dat zij hem niet ongenegen was, toen raakten spoedig zijn geest en hart met elkaar in strijd: met Machteld of met Mirjam… Een felle strijd greep in zijn binnenste plaats.

Zijn moeder stelde Machteld van alles op de hoogte. "Als Mirjam maar weg was!" Ja, dan was 't pleit beslecht. Samen overlegden zij in 't geheim, hoe zij zich van de lastige deerne konden ontdoen. Toen Machteld op een van de volgende dagen met de ridder alleen was, eiste zij van hem, dat hij de oude jood en zijn dochter zou laten ombrengen. Deed hij dit niet, dan zou zij nooit zijn vrouw willen worden... En hij deed, wat zovelen voor hem gedaan en zovelen na hem zullen doen: de fiere ridder verkocht de liefde voor wat eer en geld.

De ridder van Roderlo beval zijn mannen vader en dochter gevangen te nemen en te vonnissen, maar niet voordat hij op sluwe wijze Mirjam buiten hun bereik had gebracht. 't Heette, dat ze verdronken was in de slotgracht. Abraham echter werd spoedig ter dood gebracht en begraven bij de heidense offerplaats 'den olden god'.

Enige weken later zou het huwelijk tussen de ridder en Machteld gesloten worden. De avond vóór de bruiloft bevonden vele gasten zich in de grote zaal van het kasteel. Alles was feestelijk versierd en een vrolijk hout- en turfvuur vlamde onder de brede schouw. In opgewekte stemming zat men bijeen en niemand dacht aan 't gure weer buiten. In vertrouwelijk gesprek zaten de ridder en zijn bruid samen, toen een dienaar zijn heer naderde en hem toefluisterde, dat zich aan de slotpoort een zigeunerin bevond, die de kunst van waarzeggen verstond. "Laat haar binnenkomen!" gelastte de ridder, "ze komt als geroepen, daar kunnen we plezier mee beleven."

De heidin werd binnengebracht. Een bonte sluier bedekte haar hoofd en maakte haar gezicht onzichtbaar. Enigszins gebogen naderde zij het bruidspaar en vroeg met zwakke stem, wie zij het eerst de toekomst moest voorspellen. Machteld liet haar in de hand kijken. Nadat de zigeunerin een ogenblik de lijnen van de hand gevolgd had, sprak zij: "Maagd, vrouw, weduwe op één en dezelfde dag, klooster en graf..."

Machteld werd zo wit als kalk aan de muur en op ieders gelaat tekende zich schrik en ontsteltenis af. Maar de ridder vloog op en riep: "Je liegt, vervloekte heidin!" Toen richtte de waarzegster zich in haar volle lengte op en sloeg de sluier terug. "Mirjam!" stamelde de ridder, deed een stap achteruit en werd eveneens doodsbleek.

"Ja, Mirjam," herhaalde het meisje. Toen sloeg ze haar armen om hem heen en kuste hem op de mond.

Sprakeloos zagen de gasten dit alles aan. Plotseling rukte de ridder zich los uit de omhelzing. Maar in Mirjams ogen flikkerde een weemoedige en vreemde glans. Ze hief haar hand naar boven en met sidderende stem sprak ze: "Jij zult met mij sterven. De Zwarte Dood, die in mijn binnenste gloeit, zal ook jou vellen. Nu is mijn vader gewroken..."

Toen zonk zij zielloos aan de voeten van de ridder neer, die nog maar alleen in de zaal aanwezig was. Allen, zelfs zijn moeder en bruid waren gevlucht, toen ze 't woord Zwarte Dood hoorden, uit vrees ook aangetast te zullen worden. Jammerend strekte de ridder de handen uit om hulp, maar vergeefs. De dodelijke kus had zijn krachten gesloopt.