zaterdag 21 december 2024

Volksverhalen Almanak


De zieke leider


Er was eens een hele grote sterke leeuw. Alle andere dieren waren zwakker dan hij en beschouwden hem als hun leider. Maar in de loop der jaren ging de leeuw slecht regeren: hij nam beslissingen zonder er de andere ouderen in te kennen en werd een tiran. Zijn onderdanen verloren hun respect voor de leeuw. De oudsten onder hen begonnen te morren. De leeuw was dat gemor meer dan moe. Op een dag riep hij elk dier bij zich en sprak: "Ons dierenrijk gaat erop achteruit. Dat komt doordat de oude dieren ons tot last zijn. Dat eet maar, dat praat maar, en verder doen ze niets. Daarom moeten we ze doodmaken." Deze beslissing verbijsterde iedereen. De enige die het waagde tegen te pruttelen was de neushoorn: "Maar baas, dat kunnen we niet maken. De oude dieren doen toch niemand kwaad? Hun levenswijsheid komt ons juist van pas. Waarom mogen ze niet gewoon één voor één van ouderdom doodgaan, zoals dat al eeuwen gebeurt?"
De leeuw wilde echter van geen tegenspraak horen: "Die oude knarren steken geen poot uit om hun kost te verdienen. Bovendien doen ze niets anders dan zaniken. Ze zijn een last voor de hele gemeenschap. Ze moeten eraan!" En omdat niemand een confrontatie met de leeuw zag zitten, werden de oude dieren vermoord.
Niet lang nadien lag de leeuw onder een boom te rusten. Hij had zich net te goed gedaan aan een overdadige maaltijd en was met wijdopen mond in slaap gevallen. Een zwarte mamba kwam voorbij en hield de leeuwenmuil voor een fris hol in de grond. Daar ga ik een lekker tukje doen, dacht de slang. Ze gleed dieper en dieper in de buik van de leeuw.
Natuurlijk werd de leeuw wakker van de pijn. Hij schreeuwde het uit. Alle dieren kwamen op het geluid af en ontdekten al vlug dat er een slang in de buik van hun leider zat. Maar niemand wist hoe ze die eruit moesten krijgen. De olifant sprak: "Baas, we willen je wel helpen maar hebben geen flauw idee hoe we daaraan moeten beginnen. Uiteindelijk zijn we nog jong, er is zoveel in het leven waar we geen verstand van hebben. Eigenlijk denken we dat het niet goed was de oudjes te doden. Zij hadden zoveel wijsheid verzameld dat ze vast wel hadden geweten hoe we die zwarte mamba uit je buik moeten halen." - "Het was een vergissing," kreunde de leeuw. "Ik had nooit dat bevel mogen geven." De haas stapte naar voren en zei: "Beloof je dat je nooit meer de oudjes zult laten vermoorden? En dat je hun raad zal vragen bij je beslissingen?" - "Dat beloof ik," zuchtte de leeuw, "als je me maar van die pijn in mijn buik afhelpt." - "Luister," ging de haas verder, "toen iedereen de oudjes van de gemeenschap doodde, wou ik hetzelfde doen met mijn moeder. Maar ze was die dag niet thuis. En toen ze thuiskwam kreeg ik het niet over mijn hart haar te doden. Sindsdien houd ik haar verborgen. Misschien weet zij raad." - "Haal haar," beval de leeuw, "er zal haar niets overkomen." - "Tja," sprak de haas, "normaal wordt mijn moedertje betaald als ze medicijnen gaat zoeken." - "Ik zal haar tien stuks vee, twintig schapen en twintig geiten betalen," beloofde de leeuw, "maar haal haar vlug."
Moeder haas verheugde zich erg op het vee en ging onmiddellijk naar haar patiënt. Ze zei hem: "Ik denk wel dat ik je kan helpen. Maar hoe kan ik er zeker van zijn dat je mij niet zult laten doden als je weer beter bent?" De leeuw beloofde plechtig dat hij nooit meer oudjes zou laten vermoorden, want hij had zijn lesje wel geleerd. Hij wist nu dat de ouderen geen last zijn maar een rijkdom aan wijsheid. Moeder haas ging op zoek naar medicijn. Al vrij gauw kwam ze terug met een kalebas. Daar liet ze de leeuw uit drinken. Door het drankje werd de mamba in de buik van de leeuw onpasselijk. Ze kreeg het gevoel dat ze stikte en kwam uit de muil van de leeuw gekropen, op zoek naar frisse lucht. Prompt was de leeuw beter. De dieren organiseerden een groot feest. Sindsdien kunnen ze van een rustige oude dag genieten, en worden ze tot het einde van hun dagen gerespecteerd.
*   *   *
Samenvatting
Een parabel uit Kenia. De leeuw besluit de oudere dieren te doden; ze zijn van geen enkel nut meer en een last voor de hele gemeenschap. Maar wanneer hij ziek wordt en niemand hem kan helpen, piept hij wel anders. Dan blijken ouderen geen last te zijn, maar juist een rijkdom aan wijsheid en ervaring.
Toelichting
Bij de Masai is het gebruikelijk dat de ouderen een vooraanstaande rol spelen in sociale aangelegenheden, rituelen en ceremonies. Het belang van die rol stijgt met de jaren. Ouderen worden alom gerespecteerd wegens hun ervaring en wijsheid en nemen bij vergaderingen beslissingen die de hele gemeenschap aangaan. Zoals het dikwijls het geval is bij nomadische samenleving hebben de Masai een sterke overlegtraditie.
Deze parabel van de Masai blijkt actueler en moderner dan op het eerste gezicht. De vergrijzing en de vraag wat te doen met ouderen is in Nederland de laatste jaren een onderwerp van debat. Ik denk dat van dit dierenverhaal nog wat geleerd kan worden. Let wel: de leeuw die besluit de ouderen te vermoorden wordt afgeschilderd als een slecht regeerder en een tiran. Als het (bijna) te laat is, komt hij er achter dat ouderen helemaal geen last zijn voor de gemeenschap, maar juist een rijkdom aan ervaring en wijsheid. Ze verdienen een rustige oude dag en respect.
Een Grimm-sprookje over het zonder respect behandelen van ouderen, is De oude grootvader en zijn zoon. Marinus van den Berg schreef De brief in het nachtkastje.
Trefwoorden
Basisinformatie
Thema
Populair
Verder lezen