zaterdag 21 december 2024

Volksverhalen Almanak


De veelkleurige lama


Pacha was een goed mens, hoewel hij maar weinig had waaraan je dat kon zien, behalve misschien zijn lama. O, hij had een vrouw en kinderen, maar die zag hij bijna nooit, want hij was altijd aan het lopen - berg op, berg af - naast zijn lama, terwijl hij de zware last op haar rug in evenwicht hield. Samen haalden ze goederen, vervoerden goederen, en leverden goederen af van het dorp naar de stad en van boven op de berg naar beneden in het dal. Waar ze ook gingen zagen ze misdaad en slechtheid, wreedheid en afgunst, inhaligheid, lelijkheid en zonde. Monden die naar hen spuwden, hen uitjouwden, hen vervloekten en naar hen schreeuwden; monden die nooit naar hen lachten of hen iets goeds toewensten. Pacha moest wachten tot hij thuiskwam om een glimlach op het gezicht van zijn kinderen te zien, en om een vriendelijk woord te horen van de lippen van zijn vrouw. Hij keek maar niet meer naar monden.
Dus was hij verrast toen hij op een dag, terwijl hij aan het lopen was - berg op, berg af - iemand hoorde zeggen: "Pas op, Pacha!"
Pacha keek om zich heen. Er was niets te zien dan de met bloemen overdekte hellingen van een Peruviaanse berg. Hij haalde zijn schouders op en gaf een rukje aan het tuig van de lama. "Laten we naar huis gaan, Vacana. Loop eens wat harder."
"Er komt een overstroming, Pacha," zei de stem weer.
Pacha keek om zich heen. Wie kon daar gesproken hebben? Tenzij...
"Bouw een schip, Pacha," zei zijn lama. Ze knikte met haar zijdeglanzende kop en vormde de woorden met haar zachte, getuite lippen. "De wereld is slecht geworden. De grote god Ilyap'a stuurt een overstroming om de mensheid uit te roeien. Alleen jij bent een goed mens. Wij lama's kunnen zulke dingen beoordelen. Bouw dus een boot, en doe het gauw. Er is niet veel tijd meer."
Zodra Pacha was thuisgekomen, begon hij een boot te bouwen - ook al woonde hij honderden meters hoog op een berghelling in Peru. Hij werkte terwijl de zon scheen en terwijl de wolken zich samenpakten. Er verzamelde zich ook een menigte van verschillende dieren, vogels en insecten. Ze stonden om hem heen en wachtten geduldig; ze waren door hun instinct naar hun redder, Pacha de lama-man, geroepen. Pacha timmerde verder toen de eerste druppels vielen. En desondanks was zijn boot nog maar nauwelijks klaar toen de regen met bakken uit de bronnen van de hemel viel alsof er een emmer over het hoofd van Peru werd leeggegoten.
En hoewel de bergen van Peru hun hoofd stoten tegen de hemel, kwam er zo'n geweldige overstroming, die zo hoog steeg dat het water alles opslokte, alles liet onderlopen en alles wegspoelde. Boomgaarden, akkers, markten en begraafplaatsen verdwenen onder de kolkende stromen modderig water, die Pacha's boot lieten drijven en hem slingerend optilden boven de boomtoppen van de ondergelopen wouden. Wat een vreemde menagerie was er aan boord van die kleine ark! Pacha, zijn vrouw en zijn kinderen en al die vogels en dieren die niets anders te doen hadden dan varen - golf op, golf af - over de eindeloze vloed, met niets te zien dan de zon bij dag en de sterren bij nacht.
Tenslotte zakte de vloed en onthulde een doordrenkte, vreemd lege aarde. Het was tijd om van boord te gaan, om zich te verspreiden en om de nieuwe wereld te verkennen -berg op, berg af - en plekken uit te kiezen om weer nesten en holen en huizen te gaan bouwen.
Hierna sprak Vacana nog maar één keer tegen Pacha (hoewel hij haar alle dagen toesprak en haar aaide). Pacha was bezig de betimmering van de ark uit elkaar te halen om een vuur aan te leggen voor het avondmaal, omdat hij de verschrikkelijke zwaarte van de met sterren doorspikkelde duisternis af wilde weren.
Vacana stopte een moment met herkauwen en zei: "Kijk eens omhoog, Pacha! Ilyap'a heeft zijn lama losgelaten om te grazen. Kijk eens omhoog, Pacha, naar die prachtige Orqo-Cilay!"
Pacha keek omhoog. En daar, te midden van de verzameling sterrenstelsels, stond een handvol sterren - sommige met een roodachtige en andere met een blauwachtige schijn - die in lichtpuntjes de gestalte vormde van een reusachtige lama, grazend in de distelige sterrenwei. Hij haalde diep adem van verbazing en zijn handen namen het hoofdstel van Vacana af en lieten haar voor altijd vrij.
Iedere nacht laat Ilyap'a Orqo-Cilay los om te grazen, en iedere nacht draaft de veelkleurige, zijdeglanzende lama langs de hemel - zwarte berg op, donker dal in - en verdwijnt op raadselachtige wijze uit het gezicht. Dan gaat hij drinken bij de bron van Catachillay, de drinkplaats van de hemel. Zolang hij aan het drinken is, kan de nacht nooit overlopen over de wereld er beneden. Geen wonder dat de afstammelingen van Pacha uitkijken naar de veelkleurige lama en opgelucht lachen als ze hem daar zien knabbelen aan de graspolletjes van de nachthemel.
*   *   *
Samenvatting
Een mythe van de Peruaanse indianen. Een hardwerkende en goede man hoort op een dag zijn lama spreken: "Bouw een schip. De wereld is slecht geworden en de god Ilyap'a stuurt een grote overstroming." De man bouwt een ark en allerlei dieren komen aan boord; een Zuid-Amerikaanse versie van de ark van Noach.
Toelichting
Ilyap'a was de god van de donder, de bliksem en regenstormen bij de Inca's. Zijn feestdag was op 25 juli. Hij houdt naar verluidt de Melkweg in een kruik en gebruikt het om regen te maken. Hij verschijnt als een man in glimmende kleren met een knuppel en een steen in zijn handen. Hij was ooit de belangrijkste god van het Koninkrijk van Colla, waar de Collasuyu provincie in het Inca rijk naar vernoemd is.
Orqo-Cilay betekent 'sterrenbeeld van de veelkleurige lama'. De sterren, die bij ons Alpha en Bèta Centauri (sterrenbeeld Centaurus) genoemd worden (maar in Nederland niet te zien zijn), zijn voor de Techwas indianen van Peru 'de ogen van de lama'. De Catachillay-bronnen waar Orqo-Cilay gaat drinken zijn de Pleiaden (Zevengesternte).
Vergelijk dit verhaal met het Bijbelse Noach en de ark. Op leerkracht.nl vind je een lesbrief/activiteit bij dit verhaal voor leraren en kinderen van groep 7 en 8 van de basisschool.
Trefwoorden
Basisinformatie
Thema
Populair
Verder lezen