De Sint Jansprocessie in Laren

Twee dagen vóór Sint Jan in het jaar 893 dwaalde een vroom pelgrim, die uit het Heilig Land terugkeerde, over de Gooise heide. Hij had gehoopt nog voor het vallen van het donker in zijn geboortedorp Laren terug te zijn, maar hij was de weg kwijt geraakt.

Plotseling sprongen er uit het kreupelhout een paar rovers te voorschijn, en één van hen verbrijzelde met een knuppel de schedel van de pelgrim. Op het lichaam vonden de rovers een zilveren doos van Oosterse makelij, maar toen zij die openden, bleken er slechts een paar kleine beenderen in te zitten. Teleurgesteld wierpen zij die weg, en het lichaam van de pelgrim gooiden zij in een kuil en bedekten het met zand.

De volgende morgen bemerkte een herder, die met zijn kudde over de hei trok, dat zijn hond voortdurend naar een bepaalde plek bleef staren. Dichterbij gekomen zag hij een paar kleine beenderen, die een lichte gloed afgaven, en toen hij ze op wilde rapen, bleek dat onmogelijk.

Het gerucht van die merkwaardige vondst verbreidde zich snel, en op Sint Jansdag kwamen de mensen van heinde en verre om het wonder te aanschouwen. Onder hen was er ook een, die vertelde dat hij enkele dagen geleden gastvrijheid had verleend aan een pelgrim, die een zilveren doos bij zich droeg, waarin zich beenderen van Sint Jan zouden bevinden. Een ander vertelde dat hij in Naarden een zilveren doos van een paar mannen had gekocht

De pastoor liet toen de klok luiden en een altaar oprichten en droeg de mis op. En zie, toen kon men de beenderen van de grond oprapen en men bracht ze naar Laren.

Enige dagen later kwam - na een hevige regenbui - het lichaam van de vermoorde pelgrim bloot te liggen. Op de plek, waar het gevonden werd, stichtte men een kerkhof, dat men Sint Janskerkhof noemde, en begroef er als eerste de pelgrim.

Nog steeds vindt er jaarlijks op Sint Jansdag (24 juni) een processie plaats naar de plek, waar de beenderen gevonden zijn.

* * *

Samenvatting

Een legende over de processie en het kerkhof te Laren. In het jaar 893 verdwaalt in de buurt van Laren een pelgrim die net teruggekeerd is uit het Heilige Land. Hij wordt door rovers gedood en zijn bezittingen worden geroofd. Daaronder ook een kistje waarin de beenderen van Sint Jan zitten. De rovers gooien ze weg, maar een herder vindt ze.

Toelichting

Op de zondag nabij of op 24 juni vindt er in Laren een Sint Jansprocessie plaats. Dit al sinds de 15e eeuw. Als u in het bezit bent van de RealPlayer kunt u hier een fragment over de Sint Jansprocessie van 1926 uit het Polygoon Journaal bekijken.

De verering van St. Jan (Heilige Jan (Johannes) de Doper) in Laren is ontstaan in de late middeleeuwen. Gedurende de 17e en 18e eeuw is deze regionale cultus op een beperkt niveau blijven bestaan. Sinds het laatste kwart van de 19e eeuw werd de focus voornamelijk op de in het begin van die eeuw ontstane processie gericht en raakte de St. Jansbedevaart daaraan ondergeschikt. Na circa 1965 is de processie, onder invloed van een krachtenveld waarin media, folklorisering en nostalgie een rol spelen, weer herleefd, voor een groot deel als toeristische attractie: een relict van het rijke roomse leven in het 'protestantse' Nederland boven de grote rivieren. De processie is daarmee ook een belangrijk element geworden voor de identiteit en het zelfbewustzijn van de Laarder gemeenschap. Het gebeuren wordt nog maar beperkt ervaren als bedevaart.

Zie: Geschiedenis van de Sint Jansprocessie in Laren.

Verhaal oorspronkelijk verschenen in: "Historie en legenden" door F.W. Drijver. Groningen, 1912.

Trefwoorden