De legende van de baobab

Eén van de bij toeristen meest tot de verbeelding sprekende boomsoorten in Oost-Afrika is de Baobab (swahili: mbuju). De boom heeft een keiharde, gladde stam die vaak aan de bovenkant plotseling versmalt, waardoor hij de vorm heeft van een fles. Maar het meest opvallende van de boom is zijn grillege netwerk van kale takken. Met een beetje fantasie lijkt het erop of een Baobab ondersteboven in de grond is geplant, iets wat inspiratiebron was voor de volgende lokale legende:

"Er was eens een hele belangrijke koning met slechts één slechte eigenschap; hij was bijzonder ijdel. Hij vond zichzelf veruit het mooiste wezen in het land en duldde niet dat een van zijn onderdanen er ook maar het kleinste vraagtekentje bij zette. Zijn volk keek wel uit, want de koning was een sterk en machtig man die niet bekend stond om zijn tolerantie.

Toch was er één wezen in het rijk van de koning die zo mogelijk nog ijdeler was en bovendien het lef had om er hardop voor uit te komen: een reusachtige Baobabboom.

Het was een imposante verschijning met een dikke stam en een weelderige kroon van groene bladeren. De koning ontstak in woede toen hij de Baobab hoorde vertellen dat hij veel mooier was. Als straf rukte hij de boom uit de grond en zette hem op zijn kop weer terug. Uit solidariteit met hun soortgenoot deden alle andere Baobabs in het land hetzelfde waardoor het sinds die tijd lijkt of de Baobab met zijn wortelstelsel in de lucht steekt."

* * *

Samenvatting

Een Afrikaanse legende over de herkomst van de baobabboom. Een Afrikaanse koning is zo ijdel dat hij geen tegenspraak duldt noch kan verkroppen als iemand beweert knapper te zijn. Een baobabboom durft zich toch uit te spreken, maar de koning laat hem met wortel en al uit de grond rukken... Dat verklaart de wonderlijke vorm van deze boomsoort.

Toelichting

Veel Afrikaanse volken beschouwen de Baobab als een heilige boom en aanbidden hem als een godheid. Daarnaast wordt de Baobab ook voor een aantal meer praktische zaken gebruikt. De uitgeholde stam kan dienst doen als waterton of kano, de bast wordt verwerkt tot touw waarvan onder andere ijzersterke manden worden gemaakt en het fruit is eetbaar. Daar komt dan nog de functie bij die de Baobab heeft voor de westerlingen; die van dankbaar onderwerp om een prachtig plaatje van te schieten.

Baobab (Adansonia) is een geslacht van acht soorten dikstammige bomen uit droge, warme gebieden. Zes soorten stammen uit Madagaskar, één soort uit het vaste land van Afrika en één soort uit Australië. De wetenschappelijke naam van het geslacht is ontleend aan de Franse natuuronderzoeker Michel Adanson. De bomen worden 5 tot 25 m hoog en hebben een uitzonderlijk grote stamomtrek (diameter van de Afrikaanse baobab tot 11 m met een omtrek tot 34 m). De boom slaat water op in de dikke stammen tijdens het natte seizoen om zo het droge seizoen te kunnen overleven.

De zes Malagasische soorten zijn de nationale boom van Madagaskar. Deze soorten staan alle op de rode lijst van de IUCN.

Door zijn vorm lijkt het alsof de baobab op zijn kop staat. Volgens een legende van de bushmen (het San-volk) is de boom voor straf door de goden uit de hemel op de aarde gegooid en op zijn kop terechtgekomen. Daardoor lijkt het alsof de wortels in de lucht steken (en de kruin in de grond staat). De bomen kunnen erg oud worden. Afrikaanse olifanten eten de zachte bast van de Afrikaanse baobab. Onder meer bavianen en andere apen eten de vruchten. Daarom worden de bomen ook wel apenbroodboom genoemd.

Trefwoorden

baobab, verklarend verhaal, ontstaanslegende, afrika, boom, apenbroodboom, volksverhaal, ijdel, afrikaans-verhaal

Basisinformatie