De dans van de kraanvogel
Lang geleden in het Oude China, leefde er eens een arme student. Alle dagen van de Oude Wijzen kon hij opnoemen, hij kon dichten en zelfs schilderen, maar geld bezat hij niet. De jongen was straatarm! In de vroege avond ging hij meestal op bezoek bij zijn vriend, de herbergier. Daar zette hij zich neer op z'n bekende plaatsje in een hoek van de gelagkamer en begon te schrijven of te schilderen.Op een dag kwam de student weer de herberg binnen, doch hij ging dit keer niet zitten. Hij nam een pot Oost-Indische inkt, doopte zijn penseel erin en schilderde, met enkele zwierige streken, een kraanvogel op de muur. Verwonderd kwamen de waard en de gasten naderbij en keken aandachtig naar de vogel. Want het dier zag eruit of het ieder ogenblik zijn vleugels zou kunnen uitslaan en wegvliegen.
Toen wendde de student zich tot de waard en sprak: "Beste vriend, vandaag vertrek ik uit deze plaats. Maar omdat u altijd zo goed voor mij geweest bent en blijkbaar weet wat honger is, heb ik als afscheidsgeschenk deze kraanvogel op uw muur geschilderd. U hoeft slechts driemaal in de handen te klappen of de kraanvogel strijkt neer op de vloer en maakt een dansje voor u en de gasten. Maar, beste man, houd er rekening mee dat de vogel slechts éénmaal per dag kan dansen."
Na deze woorden klapte hij driemaal in zijn handen om aan te tonen dat hij de waarheid had gesproken en werkelijk, de kraanvogel sloeg zijn vleugels uit, streek met de snavel zijn veren glad en daalde neer op de vloer. Met lichte bewegingen begon bij op wonderbaarlijke manier te dansen. De gasten hielden hun adem in. Toen de vogel zijn dans beëindigd had, steeg hij van de grond op en het volgende ogenblik was hij weer de bewegingloze afbeelding op de muur.
De student nam daarna hartelijk afscheid van de verblufte waard en ging heen.
Van die dag af brak er een gouden tijd aan in de herberg. De gasten stroomden toe, want iedereen wilde de dans van de kraanvogel zien. En hoewel de waard wel eens terugverlangde naar de stille figuur in zijn eigen hoekje van de gelagkamer - iedere keer als de kraanvogel op de vloer neerstreek, was het of de student in levenden lijve voor hem stond.
Op een dag verscheen een bekende rijkaard in de herberg, een slecht en hebzuchtig mens. Toen de kraanvogel gedanst had, eiste de man dat het dier nogmaals zou dansen.
"Dat is onmogelijk, werkelijk, dat kan niet," verklaarde de waard.
Maar de rijkaard, gewend voor geld alles gedaan te krijgen, wierp een buidel met goudstukken op tafel en zei kalm: "Ik wil dat hij nog eens danst!"
Wat kon de arme waard beginnen? Met een bang hart klapte hij nog eens driemaal in de handen. De kraanvogel aan de wand bewoog zich, langzamer dan anders, en streek met droevig hangende kop naar beneden. Hij danste. Doch het was een vreemde dans, waarbij alle gasten tranen in de ogen kregen. Zo danst een dier dat sterven gaat, dacht de waard ontzet. Toen de kraanvogel de dans beëindigd had, bleef hij roerloos staan. De deur werd geopend en daar stond de student in de herberg.
Hij had zijn fluit in de hand en zonder een woord te zeggen bracht hij deze aan de lippen en begon te spelen. Rustig liep de kraanvogel naar hem toe. Geen van de aanwezigen bewoog zich. Er hing een vreemde stilte in de anders zo drukke gelagkamer.
De student verliet de herberg en liep het dorp door. Hij speelde een trieste, beklemmende melodie, die de mensen nóóit zouden kunnen vergeten. Een paar passen achter de student liep de kraanvogel droevig voort. Toen zij aan het einde van het dorp gekomen waren, verdwenen zij zo plotseling, alsof ze door de aarde waren opgeslokt.
Sindsdien heeft niemand meer iets van hen vernomen
* * *
Samenvatting
Een Aziatisch sprookje over dankbaarheid en hebzucht. Wanneer een waard een jonge arme student gratis onderdak heeft gegeven, schenkt de jongeman hem uit dank een bijzondere muurschildering: een getekende kraanvogel die dansend tot leven komt als je drie keer in je handen klapt. Alles gaat goed totdat een rijk en hebzuchtig man langskomt...
Toelichting
Aziatische verteltraditie. Dit sprookje komt ook voor in de Max Havelaar?
Kraanvogels zijn grote, grijze vogels met een rode 'kroon' en een kittige staart. Hun naam ontlenen ze echter aan hun roep. Die laat zich het best beschrijven als een soort getrompetter, zoals ganzen dat ook wel doen. Het 'kroe-kroe' of 'kra-kra-kra' is duidelijk te horen in hun Latijnse naam: grus grus (met een oe uitgesproken dus) en ook in de griekse naam: geranos. Van dat woord is ons woord 'kraan' afgeleid. Trouwens, ook de geranium, waarvan de uitgebloeide bloemen inderdaad op vogelkoppen lijken, is naar de kraanvogel genoemd. En niet alleen de bloem. Het dier was kennelijk zo bekend, dat hijskranen (vroeger op twee poten) en waterkranen (vroeger met zo'n zwengel) de mensen aan een kraanvogel deden denken. Zo is de vogel de naamgever van de meest gewone gebruiksvoorwerpen
De 'dans' van de kraanvogel is een beroemd verschijnsel. Dit fenomeen gaat vooraf aan de balts. De mannen paraderen met stijve poten en vooruitgestoken nek, daarna rennen ze in cirkels of maken ze achtjes, ze zigzaggen met gespreide vleugels en dit alles afgewisseld met plotselinge stops, sprongetjes, buigingen en pirouetjes. Neem ook nog de levenslange trouw tussen kraanvogelman- en vrouw en het is niet verwonderlijk dat de vogel het symbool voor tal van goede eigenschappen is geworden.In het Verre Oosten is de kraanvogel het symbool van geluk, gezondheid en onsterfelijkheid, een beetje vergelijkbaar met onze ooievaar. Men meende dat hij wel duizend jaar kon worden. In Griekenland gold hij als het symbool van waakzaamheid en in Japan is het gebruik om een zieke een of meer gevouwen kraanvogels te sturen.
Trefwoorden
volksverhaal, dans, hebberigheid, kraanvogel, betovering van voorwerp, dansen, china, boeddhistisch-verhaal, schoonheid, schilder, student, fluit, rijkaard, verbreken van belofte, sterven, hebzucht, moraalsprookje
Basisinformatie
- Herkomst: China
- Verhaalsoort: sprookje, boeddhistisch-verhaal, volksverhaal, moraalsprookje
- Religie: boeddhisme
- Leeftijd: vanaf 8 jaar
- Verteltijd: ca. 5 minuten
Thema
Bron
"Chinese sprookjes" bewerkt door Marijke van Raephorst. Uitgeverij N. Kluwer, Deventer, 1971, p. 114-117. ISBN: 90-20-20-00-62
Populair
Verder lezen
De veerman en de monnik
De raaf