donderdag 21 november 2024

Volksverhalen Almanak


De bijenkoningin


Twee koningszonen waren eens op avontuur uit. Ze kwamen te midden van woest levende mensen terecht, zodat ze helemaal niet meer thuis kwamen. De jongste die Domoor heette, trok weg om zijn broers te zoeken: maar toen hij ze eindelijk gevonden had, bespotten ze hem, omdat hij zich met z'n simpelheid de wereld door wilde slaan, terwijl zij tweeën er geen uitweg in vonden, terwijl ze toch zoveel slimmer waren.
Ze trokken nu met z'n drieën verder en kwamen bij een mierenhoop. De twee oudsten wilden hem afgraven en kijken hoe die kleine mieren in hun angst rond kropen en hun eieren wegdroegen. Maar Domoor zei: "Laat die dieren toch met rust, ik kan niet hebben dat je ze stoort."
Nu gingen ze verder en kwamen bij een meer. Daarop zwommen heel veel eenden. De twee broers wilden er een paar vangen en braden, maar dat wilde Domoor niet en zei: "Laat die dieren toch met rust, ik wil niet dat je hen doodt!"
Eindelijk kwamen ze bij een bijennest. Daarin was zoveel honing, dat het bij de stam naar beneden liep. De twee wilden vuur onder aan de boom aanleggen en de bijen verstikken, zodat ze de honing konden wegnemen. Maar Domoor hield hen er weer af en zei: "Laat die dieren toch met rust, ik wil niet dat jullie hen verbranden."
Eindelijk kwamen de drie broers bij een slot. In de stallen stonden niets dan stenen paarden, er was ook geen mens te zien; en ze gingen alle zalen door. Tenslotte kwamen ze bij een deur aan het eind, daar hingen drie hangsloten voor, maar midden in de deur was een luikje, daar kon je de kamer mee in zien. Daar zagen ze een grauw mannetje aan tafel zitten. Ze riepen hem toe; eenmaal, tweemaal. Hij hoorde hen niet, maar toen ze de derde maal riepen, stond hij op, opende de sloten en kwam naar buiten. Hij zei geen woord, maar leidde hen naar een rijkbeladen tafel. Nadat ze gegeten en gedronken hadden, leidde hij ieder naar een eigen slaapvertrek. De volgende morgen kwam het grauwe mannetje bij de oudste broer, wenkte hem en leidde hem naar een stenen opschrift. Daarop stonden drie voorwaarden, waardoor het slot kon worden verlost. De eerste opgave was: in het bos, onder 't mos, lagen de parels van de prinses, duizend in totaal; die moesten gezocht worden, en als er voor zonsondergang één enkele parel ontbrak, dan werd degene die gezocht had, onherroepelijk tot steen.
De oudste ging erheen en zocht de hele dag door, maar toen de dag ten einde liep had hij er pas honderd gevonden. Het gebeurde zoals op dat bord stond: hij werd in steen veranderd. De volgende dag ondernam de tweede broer het avontuur: maar het ging hem niet veel beter dat de oudste; hij vond niet meer dan tweehonderd parels en werd in steen veranderd.
Maar eindelijk kwam Domoor aan de beurt, hij zocht in het mos, maar het was moeilijk, de parels te vinden en 't ging zo langzaam. Hij ging op een grote steen zitten en de tranen liepen hem langs de wangen van moedeloosheid. Terwijl hij daar zo zat, kwam de koningin van de mieren, die hij eens in leven gelaten had, met vijfduizend mieren. Het duurde niet lang, of de diertjes hadden alle parels gevonden en op een hoop gelegd.
De tweede taak was, de sleutel voor de slaapkamer van de prinses uit het meer te halen. Toen Domoor bij het meer kwam, zwommen de eenden, die hij eens had gered, naar hem toe, doken onder, en haalden voor hem de sleutel van de bodem van 't meer.
De derde opgave was de allermoeilijkste: van de drie slapende dochters van de koning moest de jongste en liefste worden gezocht. Maar ze leken sprekend op elkaar en waren in niets te onderscheiden, behalve dat ze voor het inslapen verschillend suikergoed hadden gegeten. De oudste een klontje suiker, de middelste wat stroop, de jongste een lepel honing. Daar kwam de bijenkoningin aan, van die bijen die Domoor beschermd had tegen een rokend vuur. Ze proefde van alle mondjes, tenslotte bleef ze op de mond zitten, die honing gegeten had, en zo herkende de prins de jongste.
Toen was de betovering voorbij, alles was uit de slaap verlost, en wie van steen was geworden, werd weer een mens van vlees en bloed. En Domoor trouwde met de jongste en liefste van de prinsessen, en na de dood van hun vader was hij het, die koning werd, en zijn broers trouwden met de beide andere zusters!
*   *   *
Samenvatting
Een volkssprookje uit Duitsland. Wanneer drie broers in een versteend en betoverd kasteel komen, kan die betovering alleen verbroken worden door drie moeilijke opdrachten. Met hulp van de dieren (o.a. een bij), lukt het uiteindelijk de jongste broer.
Toelichting
Het verhaal behoort tot hetzelfde type als De witte slang en Het zeehaasje. Zoals Wesselski in zijn "Deutsche Märchen vor Grimm" aangetoond heeft, is de oudste tekst niet anders dan een kopie van een sprookje, dat Albert Ludwig Grimm in zijn in 1809 verschenen "Kindermährchen" uitgegeven had. Literaire oorsprong is verder ook al om deze reden aan te nemen, omdat wij hetzelfde sprookje ook reeds aantreffen in het Perzische "Papegaaienboek," terwijl het motief van het bijeenbrengen van de zaadkorrels door dankbare dieren in het Griekse Psyche-sprookje van Apuleius voorkomt. De beelden uit dit sprookje komen in vele andere sprookjes voor (o.a. het grauwe mannetje in Het zingende botje).
De versteende wereld: Novalis 'Die Natur ist eine versteinerte Zauberstadt'. Het medelijden, het medegevoel van de domme jongen brengt alles tot leven. Zie ook De twee broers en Jorinde en Joringel.
Onderstaand verhaal uit het Olenbergse handschrift, dat waarschijnlijk in 1809 werd opgetekend, is min of meer een samenvatting van "Die drei Königssöhne," een sprookje uit de "Kindermährchen" van Albert Ludwig Grimm (Heidelberg, 1809), hoewel de Grimms dat verhaal niet als brontekst vernoemen. Vanaf de eerste druk verscheen het verhaal in een herwerkte vorm onder de titel "De bijenkoningin'. In de aantekeningen wordt een afwijkend verhaal uit Hessen geschetst, dat de Grimms in 1811 hadden leren kennen via Johann Friedrich Krause. Dit verhaal was in de eerste druk opgenomen onder de titel "Herr Fix und Fertig," maar wegens de grote gelijkenis met het verhaal hier werd het geschrapt. Brentano maakte op het manuscript een verwijzing naar de ridderroman "Vom Edlen Ritter Brissoneto" van Georg Messerschmidt (Straflburg, 1559).
Domoor
De twee oudste koningszonen trekken op avontuur en komen in een woest en wild leven terecht, zodat ze niet naar huis terugkeren. De jongste, die nogal dom is, wil hen zoeken, en als hij ze vindt, bespotten ze hem en vragen, hoe hij met zijn eenvoudig verstand zich door het leven zou willen slaan, als zij, die zoveel slimmer zijn, maar amper het hoofd boven water kunnen houden. Nu gaan ze samen verder en ze komen aan een rnierenhoop. De oudsten wilden die omwoelen en zien, hoe de diertjes met hun eieren in het rond zouden kruipen, maar de jongste broer belette het hen. Daarna kwamen ze aan een meer, waarop eenden zwommen. Ze wilden er enkele van doden en braden, maar Domoor belette het weer. Ten slotte kwamen ze aan een boom waarin een bijennest hing en er zat zoveel honing in, dat hij langs de stam naar beneden droop. Toen wilden de twee oudste broers onder de boom een vuur aansteken, zodat de bijen zouden sterren en zij al de honing konden nemen, maar de jongste hield hen nog eens tegen.
Daarop kwamen ze aan een slot, waar in de stallen alleen maar stenen paarden stonden. Er was geen mens te zien en ze gingen door alle zalen, tot ze aan het einde voor een deur kwamen, waaraan drie sloten hingen. Maar er was wel een luikje in, waardoor men in het vertrek kon kijken. En daardoor zagen ze een oud aardmannetje aan een tafel zitten. Ze riepen het, maar het hoorde hen niet. Ze riepen nog een keer en het hoorde hen nog niet. Toen ze een derde keer riepen, hoorde het hen en kwam buiten. Maar het sprak geen woord. Het behandelde hen wel als zijn gasten en gaf elk een eigen slaapvertrek. 's Morgens vroeg ging het naar de oudste, deed hem teken mee te komen en bracht hem tot voor een plaat, waarop de drie opdrachten geschreven stonden waardoor het slot verlost kon worden. De eerste was, de duizend parels van de koningsdochter te zoeken, die in het bos onder het mos verstrooid lagen. Maar als er ook maar één parel ontbrak, zou hij in een steen veranderen. De oudste ging er naar toe en zocht de hele dag. Maar toen de zon onderging, had hij er slechts 100 gevonden en hij werd een steen. De tweede broer verging het ook zo, hoewel die er toch 200 bij elkaar had. Bij de derde viel het ook niet mee en hij ging op een steen zitten en huilde, omdat hij toch niet geloofde dat hij ze allemaal zou vinden. Toen kwam de mierenkoning en vroeg wat hem scheelde en hij beloofde hem hulp en kwam met 5000 mieren. Die hadden de parels al gauw in het mos gezocht, zodat er geen enkele meer ontbrak.
De tweede opdracht was, de slaapkamersleutel van de koningsdochter uit het meer te halen. Daarbij krijgt hij nu hulp van de eenden. De derde opdracht was de allermoeilijkste: hij moest namelijk onder de drie slapende zusters de liefste en jongste koningsdochter uitzoeken. Ze geleken heel erg op elkaar en waren door niets te onderscheiden, behalve dat de eerste een stuk suiker gegeten had, de tweede stroop en de derde, de jongste, een lepel honing, zodat hij dus aan hun adem moest herkennen, welke van de drie de honing gegeten had. In deze nood komt de bijenkoningin aangevlogen en zij gaat op de mond van de rechtse zitten, nadat ze eerst de anderen geprobeerd heeft. Toen zei de koningszoon tot het aardmannetje, dat het die was en op hetzelfde ogenblik is alles verlost en hij huwt de koningsdochter en zijn broers huwen de anderen.
Trefwoorden
Basisinformatie
Thema
Bron
"De sprookjes van Grimm; volledige uitgave" vertaald door M.M. de Vries-Vogel. Unieboek BV - Van Holkema & Warendorf, Weesp, 1984.
Populair
Verder lezen