Daedalus en Icarus
Daedalus van Athene was de kunstigste man van zijn tijd: hij was bouwmeester en beeldhouwer tegelijk. Zijn standbeelden waren zo mooi dat het leek of ze leefden. Vóór Daedalus' tijd kende men alleen standbeelden met gesloten ogen en armen die slap neerhingen en één stuk met het lichaam vormden.Maar Daedalus schiep beelden met open ogen en met losse armen die een beweging maakten, en de voeten vormde hij zo dat het leek alsof de beelden liepen. Dat maakte hem tot de beroemdste kunstenaar van zijn tijd. Maar het maakte hem ook ijdel en jaloers en hij kon het niet hebben dat iemand hem zou overtreffen of zelfs maar zou evenaren.
Daedalus had een neefje, Talos genaamd, dat door hem werd opgevoed. Als kind al gaf Talos blijk van zeer veel talent, dat hem een nog groter man zou maken dan Daedalus. Zo vond hij op een keer een kaakbeen van een slang en hij zag dat hij met dit scherp getande voorwerp een plankje doormidden zou kunnen krijgen.
Meteen maakte hij het kaakbeen van de slang in ijzer na, sneed daar fijne spitse tanden in en werd op die manier de uitvinder van het onmisbare werktuig dat wij 'zaag' noemen. Ook de pottenbakkersschijf vond hij uit, waardoor de pottenbakkers voortaan de vorm van hun potten en kruiken veel sierlijker en zuiverder konden maken. En zo vond hij nog andere dingen uit. Dit alles maakte Daedalus bang dat Talos' roem de zijne langzamerhand in de schaduw zou zetten. Uit jaloezie wierp hij de jongen van de hoge burchtmuur van de stad naar beneden, waar hij dood neerviel.
Toen ging hij snel naar de plek waar de jongen was gevallen, om het lichaam te begraven en de sporen van zijn misdaad uit te wissen. Daarbij werd hij echter betrapt. Hij probeerde nog te liegen dat hij een slang gedood had en deze begroef, maar dat was tevergeefs. Hij werd voor de rechtbank, de Areiopagos, gesleept en van moord beschuldigd. Hij wist echter te ontkomen en dwaalde een tijd als vluchteling rond in het land van Attika, rondom Athene.
Toen lukte het hem zich in te schepen naar het verre eiland Kreta, waar koning Minos regeerde. Minos sloot vriendschap met de kunstvaardige vluchteling en gaf hem werk.
Er leefde op Kreta een verschrikkelijk monster, de Minotaurus, dat de gestalte van een mens en de schouders van een stier had. Minos mocht dit monster niet doden, maar vond het ook niet prettig dat het zo openlijk over het eiland rondliep. Hij overlegde met Daedalus om een verblijf te bouwen voor de Minotaurus, waarin het monster wel de nodige ruimte had, maar waarin geen sterveling het zou kunnen vinden.
En de handige Daedalus bouwde een doolhof, het labyrint genaamd, waarin de paden en gangen zo wonderlijk door elkaar slingerden dat niemand die er eenmaal binnen was weer de weg naar buiten zou kunnen vinden. Daedalus zelf kon, toen de doolhof eenmaal klaar was, ook maar met moeite de ingang terugvinden. De Minotaurus werd in het diepst van de doolhof gezet. Zijn voedsel bestond uit zeven jonge mannen en zeven jonge vrouwen die de schatplichtige Atheners elke negen jaar aan Minos moesten geven. Het verblijf op Kreta begon Daedalus zwaar te vallen. Behalve dat hij heimwee kreeg naar zijn geboorteland, was koning Minos bovendien min of meer achterdochtig tegenover hem.
Maar Daedalus kon niet zomaar weg. Hij kon niet per schip vluchten, want dan zou Minos, die de kunstenaar niet graag wilde missen, er lucht van krijgen.
Toen besloot de slimme Daedalus door de lucht te vluchten. Hij verzamelde vogelveren en plaatste die op en naast elkaar, net zoals de natuur dat doet bij de vleugels van een vogel. Met sterke linnen draden bond hij de veren aan elkaar en onder de verenlaag bevestigde hij een laag stevige, buigzame was. Die waslaag vormde en kromde hij, totdat de vleugel volmaakt identiek was aan een echte vleugel van een enorme vogel. Op dezelfde manier maakte hij er nog een en bond toen de nagemaakte vleugels aan zijn schouders om ze uit te proberen. De vleugels waren zo kunstig gemaakt dat Daedalus volkomen veilig in de lucht kon vliegen en zich kon bewegen in welke richting hij maar wilde.
Terwijl Daedalus aan het werk was, stond zijn zoontje Icarus, van wie hij zeer veel hield, naast hem. Het kind speelde met de veertjes die zijn vader liet vallen, en kneedde de brokjes was die op de grond vielen wanneer zijn vader de randen van de waslaag onder de vleugels gelijk sneed. Eerst keek het kind verbaasd toen zijn vader met zijn kunstmatige vleugels de lucht in ging, maar toen die ongedeerd weer naar beneden kwam en naast Icarus landde, was het weer blij.
Toen maakte Daedalus een paar kleine vleugels voor zijn zoontje en liet hem proberen of hij ermee vliegen kon. Dat lukte inderdaad en alles was klaar voor de vlucht. "Pas goed op, Icarus," zei Daedalus, "en let op wat ik doe. Vlieg niet te laag, want dan zouden de golven van de zee je vleugels nat en zwaar maken zodat ze je niet meer kunnen dragen en je in zee valt. Vlieg ook niet te hoog, want dan kom je in aanraking met de zon en smelt de was van je vleugels en stort je neer in de diepte. Houd altijd het juiste midden en doe mij precies na."
Intussen bond hij de vleugels aan de schouders van zijn zoon en daarbij beefde zijn hand een beetje, want het was een gevaarlijke tocht die ze gingen ondernemen. Voor ze aan de reis begonnen gaf hij zijn zoon een liefdevolle kus, de laatste die hij hem ooit zou geven.
Toen stegen ze allebei op, de lucht in, Daedalus voorop. Telkens keek hij om om te zien of Icarus hem wel trouw volgde en zijn vleugels goed en snel genoeg op en neer bewoog. Dat ging zo goed dat Daedalus op een gegeven moment niet meer zo vaak hoefde om te kijken. Vele eilanden waren ze al voorbijgevlogen en in de verte doemde de kust van het vaderland voor hun ogen op.
Toen vond Icarus dat het vliegen zo goed ging dat hij zijn vader best even kon verlaten en een eindje hoger de lucht in kon gaan. Dat deed hij zonder zijn vader te waarschuwen. Maar toen gebeurde wat Daedalus al voorspeld had: zo dicht bij de zon smolt de was van Icarus' vleugels en de arme jongen, die wanhopig zijn armen op en neer bewoog en luidkeels om zijn vader riep, stortte neer in de diepe zee en verdronk. Maar Daedalus was te ver om het geschreeuw te horen en toen hij nietsvermoedend weer een keer omkeek en achter zich Icarus niet meer zag, sloeg hem de schrik om het hart en begon hij te roepen: "Icarus Icarus!" Maar er kwam geen antwoord. Daedalus zocht overal om zich heen en keek ook eens angstig naar beneden. Op een gegeven moment zag hij op de golven losse veren drijven.
Toen begreep de arme vader alles en verdrietig daalde hij neer op de kust van de zee en wachtte tot de golven het lijk van zijn lieve jongen aanspoelden. Hete tranen huilend begroef de oude vader zijn enig kind. Talos was gewroken. Daedalus was op een eiland terechtgekomen en omdat daar Icarus begraven was, heette het voortaan 'Ikaria'.
Daedalus vloog verder, naar het grote eiland Sicilië, waar koning Kokalos hem gastvrij opnam. Voor deze koning verrichtte Daedalus verscheidene grote werken. Hij groef bijvoorbeeld een kunstmatig meer dat zijn overtollige water door een brede stroom in de naburige zee uitstortte, en op een hoge steile berg bouwde hij een onneembare vesting die door slechts vier man verdedigd kon worden. Daar verborg koning Kokalos zijn schatten.
Van een grote, kille, vochtige grot maakte hij een aangenaam verblijf door er de warmte die uit de diepte van de vulkanische ondergrond opsteeg naartoe te leiden. En de tempel van de godin Aphrodite maakte hij groter en hij smeedde voor haar een gouden cel, een treffende nabootsing van de cel van een honingbij.
Maar koning Minos had gehoord waar zijn gunsteling verbleef, en wilde hem terug hebben. Met een grote vloot ging hij naar Sicilië en eiste de vaardige Daedalus van koning Kokalos terug. Die wilde hem niet afstaan, maar hij wilde ook geen oorlog met Minos beginnen. Daarom ontving hij Minos vriendschappelijk en beloofde hem Daedalus te zullen uitleveren. Maar op slinkse wijze wist hij zijn gast te doden en wel zo dat het leek alsof Minos door een ongelukkig toeval de dood had gevonden. Hij stond het lijk van de koning aan de Kretenzers af en hielp mee met de plechtige begrafenis. Op het graf werd een open tempel gebouwd.
Daedalus bleef bij Kokalos en volbracht nog vele werken die het land en zijn bewoners groot aanzien brachten. Hij leidde vele jonge mannen op tot kunstenaar, zodat het eiland Sicilië een kweekplaats werd van kunst en nijverheid. Maar van binnen kende Daedalus sinds de dood van Icarus geen gelukkige dag meer.
De herinnering aan het kind dat hij verloor en aan dat andere kind dat hij lafhartig vermoordde, lieten hem geen ogenblik met rust. Zijn oude dag was gevuld met ellende en zwaarmoedigheid. Hij stierf op Sicilië en werd daar ook begraven.
* * *
Samenvatting
Een mythe uit Griekenland.
Toelichting
Daedalus of Daidalos is een figuur uit de Griekse mythologie. Hij is een groot uitvinder en architect. Daedalus was verantwoordelijk voor de houten fopkoe die gemeenschap van koningin Pasiphaë met een stier mogelijk maakte. Hij was ook degene die het Labyrint van Knossos ontwierp, waar de Minotauros (het monsterlijke resultaat van die paring) gevangen werd gehouden.
Het tragische verhaal van Daedalus en zijn zoon Icarus wordt onder meer beschreven in de Metamorphosen van Ovidius. Deze beschrijft hoe Daedalus een gevierd architect was in Athene. Hij werd gezien als de grootste van zijn tijd. Eén van zijn leerlingen (tevens zijn neef) leek hem echter te overtreffen. Daedalus vermoorde deze leerling uit jaloezie. Hij werd verbannen uit Athene en vluchtte, samen met zijn zoontje Icarus, naar Kreta. Daar kreeg hij de opdracht van koning Minos om een reusachtig Labyrint te bouwen, waar de Minotaurus gevangen werd gehouden. Na de bouw kwamen hij en Icarus vast zitten op Kreta, omdat hij het geheim van het Labyrint van Knossos kent. Omdat Kreta een eiland is en de havens bewaakt worden, is ontsnappen eigenlijk onmogelijk. Daedalus bouwde echter reusachtige vogelvleugels van veren die met bijenwas aan een houten geraamte bevestigd worden. Samen met zijn onhandige zoon Icarus waagt hij dan de oversteek van Kreta naar Athene over de Egeïsche Zee. Hij geeft zijn zoon de raad niet te hoog te vliegen, te dicht bij de zon, maar ook niet te laag, omwille van het water dat de veren nat zou maken. De roekeloze jongeling echter slaat zijn raad in de wind en vliegt hoger en hoger. Daardoor gaat de bijenwas smelten en vallen de vleugels uiteen. Hij stort in zee. Daedalus ziet zijn zoon verzwolgen worden door de golven. Voortaan heet dit gedeelte van de Egeïsche zee de Ikarische Zee.
Trefwoorden
Basisinformatie
- Herkomst: Griekenland
- Verhaalsoort: mythe
- Leeftijd: vanaf 12 jaar
- Verteltijd: ca. 11 minuten
Thema
Feest / viering
Populair
Verder lezen
De legende van de Lawu