Chinese kalender
In China is sinds 1912 de westerse (Gregoriaanse) kalender in gebruik. De traditionele maankalender is daarentegen nog van groot belang. Zo wordt bijvoorbeeld de datum van het belangrijkste festival, Chinees Nieuwjaar - oftewel het Chinese Lentefeest, bepaald volgens de maankalender. In 2025 valt het Chinees Nieuwjaar op 29 januari.
De Chinese kalender heeft per jaar 12 of 13 maanden. De maanden hebben negenentwintig dagen (kleine maanden) of dertig dagen (grote maanden). Zeven keer in de negentien jaar wordt een extra dertiende (schrikkel)maand ingevoegd.
Het begin van een maand wordt vastgesteld door waarneming, waarbij meestal wel een paar jaar vooruit gerekend wordt, maar de kalender is echter niet volledig vooruit te berekenen.
Het Chinese jaar begint op de tweede nieuwe maan na de zonnewende van 21 december. Chinees Nieuwjaar kan dus niet voor 21 januari en niet na 20 februari plaatsvinden.
De dagen en maanden van de Chinese kalender hebben geen namen, maar zijn genummerd van 1 tot 7 (maandag is de eerste dag, dinsdag de tweede, enz.) en van 1 tot 12 (maand 1, maand 2, enz.). In een schrikkeljaar komt daarbij nog een dertiende ongenummerde maand. De plaats van deze extra maand hangt af van de bewegingen van de zon door de tekens van de dierenriem, net zoals bij de hindoekalender.
Een dag van vierentwintig uur wordt door de Chinezen ingedeeld in twaalf keer twee uur, in het Chinees een 'uur' genoemd. Voor westerse begrippen begint een dag de avond van te voren om elf uur, dus om 23:00 uur in plaats van 24:00 uur.
De Chinese kalender heeft per jaar 12 of 13 maanden. De maanden hebben negenentwintig dagen (kleine maanden) of dertig dagen (grote maanden). Zeven keer in de negentien jaar wordt een extra dertiende (schrikkel)maand ingevoegd.
Het begin van een maand wordt vastgesteld door waarneming, waarbij meestal wel een paar jaar vooruit gerekend wordt, maar de kalender is echter niet volledig vooruit te berekenen.
Het Chinese jaar begint op de tweede nieuwe maan na de zonnewende van 21 december. Chinees Nieuwjaar kan dus niet voor 21 januari en niet na 20 februari plaatsvinden.De dagen en maanden van de Chinese kalender hebben geen namen, maar zijn genummerd van 1 tot 7 (maandag is de eerste dag, dinsdag de tweede, enz.) en van 1 tot 12 (maand 1, maand 2, enz.). In een schrikkeljaar komt daarbij nog een dertiende ongenummerde maand. De plaats van deze extra maand hangt af van de bewegingen van de zon door de tekens van de dierenriem, net zoals bij de hindoekalender.
Een dag van vierentwintig uur wordt door de Chinezen ingedeeld in twaalf keer twee uur, in het Chinees een 'uur' genoemd. Voor westerse begrippen begint een dag de avond van te voren om elf uur, dus om 23:00 uur in plaats van 24:00 uur.
Chinese jaartelling
Sinds de tijd van de eerste, mythische, Gele Keizer in 2697 v. Chr. (het jaar 0 voor de Chinezen), gaat de Chinese jaartelling uit van een cyclus van zestig jaar, elk met een eigen naam. Hiervoor worden twee rijen namen cyclisch gebruikt. De eerste rij bevat de vijf elementen: hout, vuur, aarde, metaal en water. De tweede rij de twaalf dieren uit de Chinese dierenriem: geit, aap, kip, hond, varken, rat, buffel, tijger, haas, draak, slang en paard. Door ieder jaar een volgende naam uit beide rijen te nemen, krijgen we een cyclus van 60 jaar (12 dieren * 5 elementen) waarin geen duplicaten voorkomen. Bij bepalingen over kortere termijn worden alleen de 12 tekens van de dierenriem genoemd. Zo zijn er 12 namen van dieren, die in een cyclus van 12 jaren hun naam geven aan een jaar. Vrijwel elke Chinees weet in welk Chinees dierenteken hij/zij is geboren.
De huidige (79-ste) cyclus van 60 jaar begon in 1982. Een eenvoudige rekensom leert dat 2024 overeenkomt met het Chinese jaar 4721:
((2024-1983) + (78*60)) = 4721
Elke maanmaand begint op de dag van de nieuwe maan; de volle maan is het dan op de 15e van die maand. De maancyclus duurt 29 à 30 dagen, gemiddeld 29 en een halve dag. Een kleine rekensom leert dat een jaar van 12 maanden dus 354 dagen telt. Aangezien de aarde er 365 en een kwart dag over doet om dezelfde positie ten opzichte van de zon te bereiken, 'missen' er dus 11 en een kwart dagen per jaar.
De Chinesen lossen dit op door ongeveer om de drie jaar een schrikkelmaand in te voegen (7 keer in 19 jaar). Het invoegen van een extra maand gebeurt niet lukraak, maar volgens berekening. De plaats van die schrikkelmaand is namelijk afhankelijk van de stand van de zon en daarvoor hanteren de Chinezen ook een zonnekalender.
Wanneer een extra schrikkelmaand wordt toegevoegd valt het Chinees Nieuwjaar laat (zoals bijv. in 2018 → 16 februari en in 2021 → 12 februari).
De huidige (79-ste) cyclus van 60 jaar begon in 1982. Een eenvoudige rekensom leert dat 2024 overeenkomt met het Chinese jaar 4721:
((2024-1983) + (78*60)) = 4721
Elke maanmaand begint op de dag van de nieuwe maan; de volle maan is het dan op de 15e van die maand. De maancyclus duurt 29 à 30 dagen, gemiddeld 29 en een halve dag. Een kleine rekensom leert dat een jaar van 12 maanden dus 354 dagen telt. Aangezien de aarde er 365 en een kwart dag over doet om dezelfde positie ten opzichte van de zon te bereiken, 'missen' er dus 11 en een kwart dagen per jaar.
De Chinesen lossen dit op door ongeveer om de drie jaar een schrikkelmaand in te voegen (7 keer in 19 jaar). Het invoegen van een extra maand gebeurt niet lukraak, maar volgens berekening. De plaats van die schrikkelmaand is namelijk afhankelijk van de stand van de zon en daarvoor hanteren de Chinezen ook een zonnekalender.
Wanneer een extra schrikkelmaand wordt toegevoegd valt het Chinees Nieuwjaar laat (zoals bijv. in 2018 → 16 februari en in 2021 → 12 februari).
De zonnekalender en de 24 jie's
De Chinezen werken ook met een zonnekalender. Het zonnejaar wordt opgedeeld in 24 perioden van 15 à 16 dagen, de jie's, die elk een eigen naam hebben. Deze naam hangt samen met activiteiten bij het bebouwen van het land of de weersgesteldheid, bijvoorbeeld de Qing Ming-jie, wat 'puur en helder' betekent, in het voorjaar.
Het zonnejaar begint altijd op 3 of 4 februari, met de eerste jie, Li Chu'un genaamd, het begin van de lente. Het tijdstip van de jie's staat vast. De vijfde jie begint op de 106de dag na de tweeëntwintigste jie, die met de winterzonnewende aanvangt. Qing Ming begint daarom meestal op 5 april en soms op 4 april.
De namen van de 24 jie's, periodes van 15 à 16 dagen in het zonnejaar zijn:
De indeling in jie's heeft invloed op het bepalen van de extra schrikkelmaand van de gemengde kalender. Meestal bevat een maanmaand twee wisselingen in de jie-periodes. Maar er zijn maanmaanden met maar één wisseling.
Het zonnejaar begint altijd op 3 of 4 februari, met de eerste jie, Li Chu'un genaamd, het begin van de lente. Het tijdstip van de jie's staat vast. De vijfde jie begint op de 106de dag na de tweeëntwintigste jie, die met de winterzonnewende aanvangt. Qing Ming begint daarom meestal op 5 april en soms op 4 april.
De namen van de 24 jie's, periodes van 15 à 16 dagen in het zonnejaar zijn:
| 1 | Li Ch'un - Begin van de lente |
3 of 4 februari |
| 2 | Yu Shui - Constante regen |
19 februari |
| 3 | Ching Che - Insecetenontwaken |
6 maart |
| 4 | Ch'un Fen - Lente-evening |
21 maart |
| 5 | Qing Ming - Helder en puur |
4 of 5 april |
| 6 | Ku Yu - Regenbuien |
20 april |
| 7 | Li Hsia - Begin van de zomer |
6 mei |
| 8 | Hsiao Man - Kleine oogst |
21 mei |
| 9 | Mang Chung - Zaaien van het zaad |
6 juni |
| 10 | Hsia Chih - Zomerzonnewende |
22 juni |
| 11 | Hsiao Shu - Gematigde hitte |
7 juli |
| 12 | Ta Hu - Felle hitte |
23 juli |
| 13 | Li Ch'in - Begin van de herfst |
8 augustus |
| 14 | Ch'u Shu - Eind van de hitte |
23 augustus |
| 15 | Pai Lu - Witte dauw |
8 september |
| 16 | Ch'iu Fen - Herfst-evening |
23 september |
| 17 | Han Lu - Koude dauw |
9 oktober |
| 18 | Shuang Chiang - Vrieskou |
24 oktober |
| 19 | Li Tung - Begin van de winter |
8 november |
| 20 | Hsiao Hsueh - Kleine sneeuwval |
23 november |
| 21 | Ta Hsueh - Grote sneeuwval |
7 december |
| 22 | Tung Chih - Winterzonnewende |
21 of 22 december |
| 23 | Hsao Han - Kleine kou |
6 januari |
| 24 | Ta Han - Grote kou |
20 of 21 januari |
De indeling in jie's heeft invloed op het bepalen van de extra schrikkelmaand van de gemengde kalender. Meestal bevat een maanmaand twee wisselingen in de jie-periodes. Maar er zijn maanmaanden met maar één wisseling.
Chinese dierentekens
In diverse schema's worden de dierentekens verschillend vertaald. Hieronder een lijst waarbij soms meerdere namen voor een teken genoemd worden, het teken is hetzelfde.
| 1955 | 24 jan 1955 - 11 feb 1956 | Ram/Schaap/Geit | hout |
| 1956 | 12 feb 1956 - 30 jan 1957 | Aap | vuur |
| 1957 | 31 jan 1957 - 17 feb 1958 | Haan | vuur |
| 1958 | 18 feb 1958 - 7 jan 1959 | Hond | aarde |
| 1959 | 8 feb 1959 - 27 jan 1960 | Zwijn/Varken | aarde |
| 1960 | 28 jan 1960 - 14 feb 1961 | Rat | metaal |
| 1961 | 15 feb 1961 - 4 feb 1962 | Buffel/Stier/Os | metaal |
| 1962 | 5 feb 1962 - 24 jan 1963 | Tijger | water |
| 1963 | 25 jan 1963 - 12 feb 1964 | Konijn/Haas/Kat | water |
| 1964 | 13 feb 1964 - 1 feb 1965 | Draak | hout |
| 1965 | 2 feb 1965 - 20 jan 1966 | Slang | hout |
| 1966 | 21 jan 1966 - 8 feb 1967 | Paard | vuur |
| 1967 | 9 feb 1967 - 29 jan 1968 | Ram/Schaap/Geit | vuur |
| 1968 | 30 jan 1968 - 16 feb 1969 | Aap | aarde |
| 1969 | 17 feb 1969 - 5 feb 1970 | Haan | aarde |
| 1970 | 6 feb 1970 - 25 jan 1971 | Hond | metaal |
| 1971 | 27 jan 1971 - 15 feb1972 | Zwijn/Varken | metaal |
| 1972 | 16 feb 1972 - 2 feb 1973 | Rat | water |
| 1973 | 3 feb 1973 - 22 jan 1974 | Buffel/Stier/Os | water |
| 1974 | 23 jan 1974 - 10 feb 1975 | Tijger | hout |
| 1975 | 11 feb 1975 - 30 jan 1976 | Konijn/Haas/Kat | hout |
| 1976 | 31 jan 1976 - 17 feb 1977 | Draak | vuur |
| 1977 | 18 feb 1977 - 6 feb 1978 | Slang | vuur |
| 1978 | 7 feb 1978 - 28 jan 1979 | Paard | aarde |
| 1979 | 29 jan 1979 - 15 feb 1980 | Ram/Schaap/Geit | aarde |
| 1980 | 16 feb 1980 - 4 feb 1981 | Aap | metaal |
| 1981 | 5 feb 1981 - 24 jan 1982 | Haan | metaal |
| 1982 | 25 jan 1982 - 12 feb 1983 | Hond | water |
| 1983 | 13 feb 1983 - 1 feb 1984 | Zwijn/Varken | water |
| 1984 | 2 feb 1984 - 19 feb 1985 | Rat | hout |
| 1985 | 20 feb 1985 - 8 feb 1986 | Buffel/Stier/Os | hout |
| 1986 | 9 feb 1986 - 28 jan 1987 | Tijger | vuur |
| 1987 | 29 jan 1987 - 16 feb 1988 | Konijn/Haas/Kat | vuur |
| 1988 | 17 feb 1988 - 5 feb 1989 | Draak | aarde |
| 1989 | 6 feb 1989 - 26 jan 1990 | Slang | aarde |
| 1990 | 27 jan 1990 - 14 feb 1991 | Paard | metaal |
| 1991 | 15 feb 1991 - 3 feb 1992 | Ram/Schaap/Geit | metaal |
| 1992 | 4 feb 1992 - 22 jan 1993 | Aap | water |
| 1993 | 23 jan 1993 - 9 feb 1994 | Haan | water |
| 1994 | 10 feb 1994 - 30 jan 1995 | Hond | hout |
| 1995 | 31 jan 1995 - 18 feb 1996 | Zwijn/Varken | hout |
| 1996 | 19 feb 1996 - 6 feb 1997 | Rat | vuur |
| 1997 | 7 feb 1997 - 27 jan 1998 | Buffel/Stier/Os | vuur |
| 1998 | 28 jan 1998 - 15 feb 1999 | Tijger | aarde |
| 1999 | 16 feb 1999 - 5 feb 2000 | Konijn/Haas/Kat | aarde |
| 2000 | 6 feb 2000 - 23 jan 2001 | Draak | metaal |
| 2001 | 24 jan 2001 - 11 feb 2002 | Slang | metaal |
| 2002 | 12 feb 2002 - 31 jan 2003 | Paard | water |
| 2003 | 1 feb 2003 - 21 jan 2004 | Ram/Schaap/Geit | water |
| 2004 | 22 jan 2004 - 8 feb 2005 | Aap | hout |
| 2005 | 9 feb 2005 - 28 jan 2006 | Haan/Kip | hout |
| 2006 | 29 jan 2006 - 17 feb 2007 | Hond | vuur |
| 2007 | 18 feb 2007 - 6 feb 2008 | Zwijn/Varken | vuur |
| 2008 | 7 feb 2008 - 25 jan 2009 | Rat | aarde |
| 2009 | 26 jan 2009 - 13 feb 2010 | Buffel/Stier/Os | aarde |
| 2010 | 14 feb 2010 - 2 feb 2011 | Tijger | metaal |
| 2011 | 3 feb 2011 - 22 jan 2012 | Konijn/Haas/Kat | metaal |
| 2012 | 23 jan 2012 - 9 feb 2013 | Draak | water |
| 2013 | 10 feb 2013 - 30 jan 2014 | Slang | water |
| 2014 | 31 jan 2014 - 18 feb 2015 | Paard | hout |
| 2015 | 19 feb 2015 - 7 feb 2016 | Ram/Schaap/Geit | hout |
| 2016 | 8 feb 2016 - 27 jan 2017 | Aap | vuur |
| 2017 | 28 jan 2017 - 15 feb 2018 | Haan/Kip | vuur |
| 2018 | 16 feb 2018 - 4 feb 2019 | Hond | aarde |
| 2019 | 5 feb 2019 - 24 jan 2020 | Zwijn/Varken | aarde |
| 2020 | 25 jan 2020 - 11 feb 2021 | Rat | metaal |
| 2021 | 12 feb 2021 - 31 jan 2022 | Buffel/Stier/Os | metaal |
| 2022 | 1 feb 2022 - 21 jan 2023 | Tijger | water |
| 2023 | 22 jan 2023 - 10 feb 2024 | Konijn/Haas/Kat | water |
| 2024 | 10 feb 2024 - 28 jan 2025 | Draak | hout |
| 2025 | 29 jan 2025 - 16 feb 2026 | Slang | hout |
Chinese feesten
| maand | dag | feest | westerse datum | |
| 1 | 1 | Chinees Nieuwjaar | 10 februari 2024 | |
| 7 | Ieders verjaardag | 16 februari 2024 | ||
| 9 | Verjaardag van de Jade Keizer | 18 februari 2024 | ||
| Begin van de lente | 4 februari 2024 | |||
| 15 | Lantaarnfestival | 24 februari 2024 | ||
| 2 | 19 | Verjaardag Kwan-yin | 28 maart 2024 | |
| Helder en puur | 4 april 2024 | |||
| 5 | 5 | Drakenbootfestival | 10 juni 2024 | |
| 7 | 7 | Chinese Valentijnsdag | 10 augustus 2024 | |
| 15 | Chung Yuan (Hellefeest) | 18 augustus 2024 | ||
| 8 | 15 | Midherfstfeest (Chinees Maanfeest) | 17 september 2024 | |
| 27 | Geboortedag Confucius | 29 september 2024 | ||
| 9 | 9 | Chung Yeung feest | 11 oktober 2024 | |
| 11 | 17 | Verjaardag Boeddha Amitabha | 17 december 2024 | |
| Winterzonnewende | 21 december 2024 |
De Chinese feesten vinden jaarlijks op dezelfde dag in dezelfde Chinese maand plaats. Met behulp van onderstaande Chinese maankalenders (inclusief de 24 jie's) is het eenvoudig de overeenkomstige westerse (internationale) datum te bepalen.
