Wereld Feesten Almanak

Valentijnsdag wordt ieder jaar op 14 februari gevierd. Valentijnsdag is een dag waarop geliefden elkaar extra aandacht geven met cadeautjes, bloemen of kaarten. Ook bestaat er de traditie dat men een bloemengroet of een kaartje stuurt aan mensen die men dankbaar is of op wie men bijzonder gesteld of verliefd is.

14 februari is tevens de naamdag van de Heilige Valentius (Sint Valentijn), uitgeroepen door Paus Gelasius I in 496.

In Engeland en de Verenigde Staten kent Valentijnsdag een traditie van enkele eeuwen. In Nederland en verscheidene andere Europese landen is Valentijnsdag pas bekend sinds de jaren vijftig van de twintigste eeuw of nog later.

Sint Valentijn
14 februari gold als de dag waarop in de derde eeuw twee heiligen met dezelfde naam Valentinus om hun geloof gedood waren en daarom op deze dag vereerd werden. De een was priester in Rome, de ander bisschop van Terni. Niet uitgesloten is dat het toch een en dezelfde heilige betreft. In hun levensloop - voor zover die bekend is - valt geen enkel aanknopingspunt te vinden met de moderne gebruiken van Valentijnsdag.

Tot aan de hervorming van de heiligenkalender van de rooms-katholieke kerk in 1969 kon op 14 februari Sint Valentijn vereerd worden. Daarna is Valentijn als heilige van de kalender afgevoerd. Om in de achteraf geconstateerde leemte te voorzien, is rond het midden van de twintigste eeuw, waarschijnlijk vanuit de bloemenbranche, de "oude legende van broeder Valentijn" bedacht. Deze verschijnt nog regelmatig in allerlei variaties in krantenberichten. Zo zou Valentijn in 'de middeleeuwen' monnik zijn geweest van een Italiaans klooster. Stelletjes die hem bezochten, schonk hij geluksbloemen, die hij zelf kweekte in zijn kloostertuin.

Engeland en Amerika
De oudste verwijzingen naar wat nu Valentijnsdag heet, dateren uit Engeland uit de vijftiende eeuw. Geliefden uit gegoede kring noemden elkaar 'valentine' of schonken elkaar een 'valentine', een soms kostbaar cadeau. In 1660 noemt Samuel Pepys het gebruik enkele malen in zijn dagboek. Vanaf de tweede helft van de achttiende eeuw gaan verliefden elkaar op Valentijnsdag zelfgemaakte kaarten sturen met een kort liefdesgedicht. Vooral in de tweede helft van de negentiende eeuw waren deze kaarten in Engeland en Amerika buitengewoon populair.

Nederland
Eind jaren veertig ging het in Nederland goed met de export van bloemen, maar stagneerde de binnenlandse vraag. Om daar wat aan te doen werd in 1949 door een kort tevoren uit Amerika teruggekeerd bestuurslid van de Vereniging De Nederlandse Bloemisterij voorgesteld om ook in Nederland Valentijnsdag of 'bloemendag' in te voeren. Omstreeks Valentijnsdag werden namelijk al grote hoeveelheden bloemen naar Amerika en elders uitgevoerd.

Om bekendheid te geven aan de nieuwe feestdag reikte de vereniging, omgeven met de nodige publiciteit, aan mensen die zich voor hun omgeving, vaak zonder op te vallen, verdienstelijk hadden gemaakt een 'Nationaal Valentijnhuldeblijk' uit, in de vorm van een bloemenmand of een taart. Deze werden soms overhandigd door 'broeder Valentijn' in persoon. Via de kranten werd men aangespoord gegadigden voor deze huldiging op te geven. Een commercieel initiatief kreeg op deze manier een ideëel karakter. Gehoopt werd uiteraard dat men dit voorbeeld in eigen kring zou navolgen.

Hoewel het aantal verstuurde Valentijnskaarten slechts een fractie van het aantal kerstkaarten bedraagt, worden er toch al enkele miljoenen Valentijnskaarten verstuurd. De laatste tijd raakt ook het plaatsen van kleine Valentijnsadvertenties in zwang en kunnen via het internet Valentijnswensen worden verstuurd. De horeca biedt Valentijnsdiners aan en soms worden, bijvoorbeeld voor alleenstaanden, Valentijnsfeesten georganiseerd.

Veranderende viering
Zoals te verwachten is bij de overname van een 'vreemd' gebruik, heeft Valentijnsdag zich, vergeleken met de oorspronkelijk viering in de Angelsaksische landen, aangepast aan de Nederlandse situatie. Bij de invoering van Valentijnsdag in Finland heeft eenzelfde soort proces plaatsgevonden. In Nederland had Valentijnsdag aanvankelijk vooral het karakter van een 'Dag der Vriendschap', een dag voor het uiten van gevoelens van respect en waardering. Bijzondere mensen of hele groepen, zoals de wegenwacht en reddingwerkers, werden voor hun belangeloze inzet met een bloemetje bedankt. De landelijke organisatie maakte hierbij steeds meer plaats voor lokale of particuliere initiatieven. Het beroep op de (vaag Italiaanse, in ieder geval Europese) figuur van 'broeder Valentijn' en de gepropageerde ideële achtergrond lijken gevoelens van weerzin tegen een "gekunstelde" invoering van een "commercieel" of "Amerikaans" feest, al werden en worden die wel geuit, enigszins de wind uit de zeilen te hebben genomen.

De recente opkomst van de televisie-romantiek (programma's als 'All you need is love' en 'Love Letters') en de alsmaar toenemende ontvankelijkheid voor de Amerikaanse cultuur, vooral bij jongeren - waarbij ook te denken valt aan de figuur van de kerstman en een feest als Halloween - hebben er ongetwijfeld toe bijgedragen dat Valentijnsdag de laatste jaren steeds meer in het teken van de verliefdheid en de liefde is komen te staan. Het aanbod van allerlei producten in de vorm van een hart speelt daar op in. Anderzijds is het ook mogelijk dat men alleen maar denkt zo een Amerikaans gebruik na te volgen. Geliefden nemen thans in Amerika immers niet de eerste plaats in onder de geadresseerden van Valentijnskaarten.

Weerspreuken
"Is het bos met Sint Valentijn in het wit gehuld,
dan zijn weiden en akkers van vreugde vervuld."
"Zonneschijn op Sint Valentijn, geeft goede wijn."